A Comisión Sargadelos remitenos un artigo de Xosé Manuel Beiras publicado en Galicia Hoxe no que defende a obra de Díaz Pardo e Seoane...
Por Galicia Confidencial | Galicia | 22/05/2007
II.- O CASTRO-SARGADELOS: PATRIMONIO DA GALIZA (DECLARACIÓN DE COMBATE) Por XOSÉ MANUEL BEIRAS.
Díxeno públicamente, hai poucos días, no Pazo de Mariñán. Póñoo agora por
escrito, públicamente tamén. Velaí vai.
O complexo "O Castro-Sargadelos" é o resultado dun insólito proceso de
criación colectiva inspirado, propulsado e catalizado por Isaac Díaz Pardo e
Luís Seoane. Encetouno Isaac hai máis de meio século. Hoxe constitue un
Patrimonio cultural da Galiza enteira. Compre que o poder político do
goberno galego así o declare institucionalmente, meiante o procedimento que
formalmente sexa necesario e acaído, para preservalo e garantir a sua
continuidade e supervivencia a cuberto de calquer eventualidade e calquer
peripecia empresarial que o poña en perigo de desnaturalización, destrago ou
desaparición. En canto ben de interese cultural para o povo galego, é
patrimonio da cidadanía, e á cidadanía incúmbelle reclamar do poder
democrático que actúe e interveña para defendelo e mantelo ao dispor da
cultura do común de nós, da nosa nación.
As orixes xerminais do proxecto están na conxunción de duas fontes de
inspiración e decisión e dous episodios da epopeia de resisténcia cívica,
galeguista e republicán á barbarie do fascismo franquista. No primeiro caso,
trátase dunha decisión individual tomada, en dous chanzos, por Isaac Díaz
Pardo no decurso da sua traxectoria existencial, que tan diáfanamente
tracexa Xosé Ramón Fandiño no relato biográfico que aporta ao volume recén
editado agora. No segundo, consiste nun proceso dialóxico antre Isaac e
Seoane, activado nunha dinámica de grupo no exilio arxentino e proseguido
despois de por vida, que Xosé Luis Axeitos certeiramente denomina "o exílio
como diálogo". Tentarei espricárvolo con brevidade.
Comezarei polo primeiro. A finais dos anos corenta, un Díaz Pardo que inda
non cumplira os trinta de idade decide deixar a criación pictórica en pleno
apoxeo da sua consagración como artista plástico. É solprendente, mais non
enigmático. Esclareceráo anos máis tarde nun seu conmovedor texto literario,
Meu cabalete, no que nefeito conversa co seu cabalete de pintor e faille
confidencias que hoxe resultan ser premonitórias: "a miña ruindade magoábate
-dille- porque os homes podentes das vilas me chamaban pra pintar suas
facianas nos lenzos, o brilante na man prantada sobor do brazo da cadeira
(...) e canseime dos ricos"... Isaac deixa a pintura e aborda a criación das
Cerámicas do Castro, coa colaboración financeira de José Rey e Federico
Nogueira, en terreos que a sensíbel e fidel Mimina, a muller e compañeira
leal de Isaac, cede solidariamente do Pazo do Castro de Osedo, propriedade
da sua familia. Estamos no ecuador do século XX.
Continuarei polo segundo. Cinco anos despois Isaac viaxa a Bos Aires, e alí
aceita o convite dos exiliados para montar a Magdalena, unha fábrica de
porcelanas conforme ao modelo pioneiro da do Castro e avincallado con ela,
mar por medio. E aí configúrase un cerebro colectivo, primordialmente sobre
a conexión entre Isaac e Luis Seoane, mais tamén cos Rafael Dieste, Lorenzo
Varela, Blanco Amor, Núñez Búa, Arturo Cuadrado, Antonio Baltar... Ese
irrepetíbel mollo prodixioso de seres imprescindíbeis -¡quén dera telos
daquela eiquí, esa reedición xeracional no exílio do esprito e as xentes de
"Nós"!; ¡quén dera telos eiquí tamén hoxe aínda, coa falla que fan!. Axeitos
sinala con acerto unha idea guía de aquela ilustración galega exiliada:
"Sempre se partía da necesidade de crear organizacións culturais e
industriais eficaces que servisen a Galicia, estimulando a capacidade de
iniciativa do pobo galego". O optimismo da vontade propulsor do uso da razón
en tódalas suas valencias criativas. Neses intres, alí, na Magdalena,
constitúese un Laboratorio Cerámico e concíbese a criación dun Laboratorio
de Formas de Galicia. Faráno realidade eiquí, na Terra, en 1963, Díaz Pardo
e Seoane, e moi axiña, con Andrés Fernández Albalat, darán a luz o proceso
de recuperación de Sargadelos.
A Magdalena e O Castro non foron, pois, nen naceron como simples fábricas ou
empresas industriais. Tampouco Sargadelos, filla delas. O que foron
denominaríase hoxe un combinado de "laboratorio de ideas" e "factoría
cultural". Conviría ler o que, índa o ano pasado, escribiron nesas dúas
perspeitivas -e aportaron a unha matinación colectiva sobre unha Cidade da
Cultura posíbel- o redondelán Ignacio Ramonet, que dirixe Le Monde
Diplomatique, e a vivacísima moza de Corme chamada Chus Martínez, que dirixe
a Frankfurter Kunstverein. A diáspora continúa, non vaiades pensar.
Laboratorio de ideas e factoría cultural: Laboratorio de Formas e Seminario
de Sargadelos. Dá vertixe pensar que, hai meio século, aquel heroico fato de
activistas ilustrados xa concebía un complexo proxecto político-cultural
coas categorías funcionais que hoxe emprega a vangarda do pensamento crítico
na criatividade cultural europea.
Fandiño lémbranos que a tríada de "frontes ideadas por Seoane e Díaz Pardo
para a actuación do Laboratorio de Formas", como proxecto cultural completo,
era ésta: arte, industria e comunicación. Pois iles dous, e o colectivo de
leais ao proxecto que se foron integrando no proceso -os que non desertaron
até hoxe- dérono construído por enteiro. Seminario de Estudos Galegos
resucitado. Laboratorio Xeolóxico de Laxe legado por Isidro Parga Pondal.
Museu Galego Carlos Maside de Arte Contemporánea, teima xenerosa de Luis
Seoane. Edicións do Castro para a recuperación imprentada da memoria
histórica. Instituto Galego de Información (IGI), como laboratorio de
criación ideatoria e comunicativa, hoxe sometido a asedio por corte de
suministros. Nesa urdime, as factorías industriais d"O Castro e Sargadelos
foron o artefacto funcional para a conxunción arte-industria, e as
correlativas unidades empresariais foron outro tanto para a viabilidade
económica do proxecto, dada a ausencia de iniciativa pública de raíz
política que, non só non o promoveu, senón que lle foi hostil até o remate
do franquismo. Foron unha empresa formalmente privada que funcionou, por
necesaria suplencia, con criterios de empresa pública eficiente orientada a
fins socioculturais colectivos.
Isaac, Seoane e os demáis idearon ese proxecto, edificaron ese complexo,
escribiron esa epopeia e fixéronlle ese gasallo inmenso ao povo galego,
fixéronnolo aos cidadáns todos dende o comenzo até hoxe. Correspóndenos
agora aos cidadáns pórmos a salvo esa inxente obra. Por iso requiro
públicamente, e convídovos a requerirmos xuntos, a intervención do poder
político democrático do que os cidadáns mesmos nos dotamos. A obra de Isaac
e Luis, o complexo cultural O Castro-Sargadelos, é patrimonio da Galiza -e
non de "l"homme aux écus" retratado xa hai dous séculos por Voltaire.