Na montaña lucense, principalmente, nos vales do Cebreiro, Courel, Louzara e Ancares, é onde pervive a figura do vello e rexo carboeiro que apalpa a barriga dos nenos. Facemos un percorrido pola recuperación desta tradición. Vídeos no interior.
Por Xurxo Salgado | Compostela | 07/01/2012
Ata hai ben pouco case nada se sabía da figura deste ser mítico. Ata o 2007, o Apalpador era unha figura case descoñecida, só mencionada nos traballos dos investigadores José André Lopes Gonçales, Carlos Calvo Varela e Xesús Taboada Chivite.
Do primeiro é a primeira cantiga recollida en
Hoxe é día do Nadal,
día do Noso Señor
ide logo para a camiña
que vai vir o Apalpador.
·············
Hoxe é día do Nadal,
vai neniño para a camiña
que vai vir o Apalpador
a apalparche a barriguiña.
·············
Hoxe é día do Nadal,
que haberá gran nevarada,
e há vir o Apalpador
cunha mega de castañas.
·············
Por aquela cemba,
xa ven relumbrando,
o señor Apalpador
para darvos o aguinaldo.
Previamente, en 1982, Xesús Taboada Chivite, no traballo ‘
Posteriormente, no 2007, Carlos Calvo Varela publica "O Apalpador e o toro de Natal; ou o "Papá Nöel" e a árvore de luzes", un traballo publicado no número 95-96 e no que se fai un extenso estudo sobre o fenómeno do Apalpador.
Traballo actual
Pero, quizais, o traballo máis importante sobre o Apalpador foi o publicado este ano pola Comisión de Recuperación da Memoria Histórica da Gentalha do Pichel; “Teoría de inverno”. Neste libro, e grazas ao traballo deste grupo, hai unha selección de conversas con veciños das montañas lucenses onde se recuperou a figura do Apalpador.
E estes veciños falan dun home vello e forte que era carboneiro e que viña na noite de Nadal a palpar barrigas para ver se os nenos ían pasar fame. Nalgunhas aldeas, o máis vello da comunidade disfrazábase de Apalpador e recorría as casas dos veciños. A Gentalha do Pichel ten recollidos case 30 vídeos recuperando esta tradición.
Nun destes, Jaime Parada, da aldea de Outonín, fala sobre o Apalpador:
E nestoutro, é o colaborador do GC, Sechu Sende, quen fala con Fina, de Ferramulín, e coñece de primeira man quen era o Apalpador.