A solidariedade que salva os maiores que viven sós: "Sen os veciños non somos ninguén"

As redes de solidariedade entre a veciñanza xogan un papel crucial durante o confinamento á hora de salvagardar a calidade de vida e, mesmo, a propia vida de persoas maiores que viven soas e se atopan en situación de vulnerabilidade.

En palabras do secretario da Sociedade Galega de Xerontoloxía e Xeriatría (SGXX), o psicólogo José María Failde, é "moi importante que haxa unha actitude proactiva" non só dos familiares, senón das persoas da contorna dos anciáns, e é aí onde caben os veciños e veciñas.

"Deberiamos facer todo o posible para tentar contactar con esas persoas e hai moitas formas, hoxe as novas tecnoloxías permíteno", suxire Failde nunha entrevista a Europa Press, á vez que fai un chamamento a "aproveitar" o momento de confinamento "para crecer en solidariedade".

Despois de máis de 40 días vivindo baixo o estado de alarma, a crise sanitaria deixou claro que a poboación á que golpea con máis forza o coronavirus é ás persoas maiores. Con todo, este mesmo colectivo non só é vulnerable pola afectación da enfermidade, senón polo risco que corre a calidade de vida daqueles que non están contaxiados, pero están sós.

Segundo o Instituto Nacional de Estatística (INE) en 2019 Galicia contaba con 128.800 persoas maiores de 65 anos vivindo soas. Non todas elas padecen circunstancias adversas, pero en moitos casos o confinamento agravou a situación das "que non teñen con quen falar, necesitan que alguén lles vaia á compra ou as que precisan recursos para comer", apunta a concelleira de Benestar Social do concello de Ferrol, Eva Martínez, en declaracións a Europa Press.

Agora que a vida se fai de portas cara adentro e as saídas son a excepción e non a norma, "existe unha maior procura de axuda" por parte destes maiores que antes os servizos sociais "non tiñan detectados", engade a edil de Ferrol. Tamén sinala que o confinamento provocou que a administración pública sexa a súa única opción e por iso "agora impórtalles menos recorrer".

"SEN OS VECIÑOS NON SOMOS NINGUÉN"

En numerosas ocasións son os propios veciños os que avisan ás autoridades cando coñecen casos de persoas que están a sufrir circunstancias adversas, como a falta de aseo, de comida ou a propia ausencia dunha persoa coa que falar. De feito, o departamento de servizos sociais de Santiago subliña que "sen os veciños" non son "ninguén".

Neste sentido, Eva Martínez destaca que moitas asociacións veciñais teñen "contacto directo" con cidadáns que poden atoparse en circunstancias susceptibles de recibir axuda, pero que por eles mesmos non a piden. A través destes colectivos os gobernos locais logran chegar ata eles.

Así, as redes veciñais sitúanse como a chave que activa os mecanismos da administración local para actuar na contorna dos afectados. "Chámannos" e "preocúpanse" se pasan moito tempo sen escoitar ao seu veciño, explica o coordinador de Seguridade Cidadá do Concello da Coruña, Carlos Touriñán.

RECURSOS E INTERVENCIÓNS

A pesar de que os gobernos locais aseguraron que ata agora as intervencións extraordinarias "non foron moitas numericamente, con que haxa unha xa é máis que suficiente", destaca o departamento de servizos sociais de Santiago.

Algúns concellos realizaron "actuacións de urxencia", controlan o estado das persoas empadroadas maiores de 65 anos que viven soas a través dun servizo de teleasistencia e as administracións públicas incrementaron as horas de Servizo de Axuda non Fogar (SAF) para cubrir as necesidades de persoas que, por exemplo, acudían a un centro de día que agora está pechado.

Todo iso en aras de garantir calidade de vida aos máis maiores e poder evitar que unha vez termine a orde de confinamento aparezan persoas falecidas que vivían soas nas súas casas. A este respecto, o departamento de servizos sociais de Santiago considera que "este medo é permanente durante todo o ano, por iso o contorno veciñal é moi importante cando hai xente de idade avanzada".

"XA ESTABAN CONFINADOS ANTES"

Como xa se viu, a pandemia non distingue de territorios e os maiores das zonas rurais tamén están a sufrir o forte golpe que supón o illamento. Con todo, os habitantes "destes sitios xa estaban confinados antes do confinamento", apunta o portavoz da plataforma Galicia Baleira, José Manuel Carballo.

"No rural hai vivendas que están completamente illadas, casas que non teñen outra vivenda a menos dun quilómetro" e que durante o confinamento o único contacto dos seus habitantes --normalmente maiores-- é "co panadeiro ou co coche que achega alimentos para venderlles". Galicia Baleira relata a realidade dalgúns maiores do rural que "moitas veces non teñen un prato de comida quente, non teñen con quen falar" e "necesitan un sistema de control" co que "poder achegarlles os servizos esenciais sen sacalos das súas casas".

A pesar de que a veciñanza supón un gran apoio para os máis maiores, "no rural hai sitios onde non existe esta rede veciñal. Hai aldeas nas que son 5 e todos moi maiores". A este problema súmase a escaseza "de cobertura móbil e a falta de internet", que non chega a zonas do interior de Lugo e Ourense.

"UNHA VISIÓN EQUIVOCADA DA VELLEZ"

Pola súa banda, o psicólogo José María Failde advirte que se estableceu "unha visión equivocada da vellez". "Téndese a pensar que os maiores son fráxiles psicoloxicamente e iso non é certo", sinala, na entrevista con Europa Press. E é que a idade "non é a variable máis relevante" nos estudos de saúde mental, tal e como asegura, senón que "a saúde física, o benestar e a calidade de vida" inciden en maior grao. De feito, menciona que a partir dos 65 anos "diminúen de forma importante" os trastornos mentais.

De igual modo, Failde avisa que "non é o mesmo" unha persoa maior que vive "soa e desconectada" que outra que está con familiares ou nunha residencia: "A participación social é unha variable moi relevante para a saúde mental".

O secretario da Sociedade Galega de Xerontoloxía e Xeriatría ve "moi importante que haxa unha actitude proactiva" na súa contorna, pero recoñece que a atención dos dependentes vólvese difícil nun contexto de pandemia no que o contacto físico está máis restrinxido. E a interacción pode ser mesmo "máis complexa" para os que padecen algunha deterioración cognitiva.

Ademais, se están nunha residencia, "o ambiente vólvese un pouco máis hostil" porque de súpeto a persoa que os atende aparece enfundada con material protector. "Estas cuestións desorientan máis aínda as persoas maiores e fan que os trastornos delirantes, a ansiedade e outros comportamentos disruptivos se fagan máis prevalentes", avisa Failde.

Así, considera "importante" xogar coa "variable espacial, con como interaccionamos, crear un clima de maior harmonía, porse máis no plano empático" cos anciáns, "responder coa maior calma" e "tentar miralos á cara".

E agora que os menores de 14 anos xa poden ir á rúa de maneira controlada, José María Failde considera que "por suposto" para os maiores "sería fundamental" poder saír e, aínda que con maior precaución, flexibilizar o seu confinamento. Sería "saudable" nun dobre sentido: "Para respirar o aire exterior e tamén osixenarse psicoloxicamente". "Gañaramos nos últimos anos, sobre todo as persoas maiores que viven nas cidades, un hábito positivo que era camiñar", explica, xa que concibe a actividade física como elemento "importante" para "mellorar a saúde mental".

Unha muller espera na entrada dun local comercial durante o estado de alarma provocado pola crise do coronavirus. CARLOS CASTRO - EUROPA PRESS

Un ancián volve da compra | Fonte: © Miguel Núñez