Léase con sorna

Teño medo de que morra a retranca galega. Vai sen serio. Ás veces semella que mudou o paso, que vai en retroceso cara á costa coma a gheada, ou que emigrou definitivamente a algún país europeo. Resulta triste e contrario a natura ter que explicarlle á nosa xentiña cando se está a facer uso da ironía, do sentido do humor, do si pero non, da nosa retranca; coma se predominase o puño sobre a mesa. En troques, fóra do noso territorio prolifera o equívoco, gaña terreo o paradoxo, o humor acedo, a antítese ben argallada e con intención. Por suposto, a globalización! vanme dicir. Xa, todos visitamos lugares comúns do humor, chamémoslles sitios endogámicos onde hai que rir por non chorar, é certo, pero a min preocúpame que a xente galega perda ese punto de vista do medio da escaleira, a indiferenza intelixente, a distancia xusta para pensar. Antes funcionabamos máis con sobreentendidos.

Por Mariña Pérez | Ames | 16/04/2014

Non sei se o notaron coma min.

Digamos algúns medios de comunicación. Ou o seu uso da lingua sibilino e utilitario. É algo coñecido por todos, non imos descubrir o Mediterráneo. Ninguén se vai estrañar a estas alturas. Xa non é noticia que a mensaxe subliminar que recibimos cando se nos di ”Morreu Suárez” sexa “Viva El-rei”. Non pasa nada. É sabido e entra dentro do xogo da comunicación, dos seus usos perversos e da prevaricación da linguaxe. Hai quen o sabe utilizar para dicir sen sobresaltos, para insinuar sen berrar, acusar sen sinalar co dedo.

Falemos talvez da cara de parvo que ensaia Jordi Évole no seu programa Salvados cando ante a cámara ten que escoitar verdadeiras barbaridades no bo nome do mundo empresarial, da política, etc. Non é certo que el sexa o único xornalista incisivo, sen pelos na lingua ou o que máis se atreva a desafiar os poderes; hai outros programas tan duros e exhaustivos, pero non tan populares. El utiliza a súa imaxe bucólica e ben intencionada de cidadán medio que non entende nada pero quere saber de todo.

Creo que esa súa actitude de aparente desleixo é a que lle dá as cotas de “share” que alcanza. A linguaxe coloquial, a translación que fai de vocabularios específicos a vulgo. El mesmo di que pregunta con “putería”. As súas preguntas, torpes ás veces, constitúen un retrato do cidadán que desexa oír unha información relevante en termos coloquiais, glosados, por así dicilo. Pero por riba de todo e con moita mestría, están eses silencios que enchen o baleiro da vergoña allea, eses planos de rostros con evidente abraio e as olladas de pálpebras caídas que dan a entender que todo o pescado está vendido. Sublimes.

El é capaz de crear canles biunívocas co espectador, non só unidireccionais. Ten millóns de espectadores con suficiente sorna para entendelo sen que teña que levantar a voz, nin chegar á descualificación persoal, á difamación sen dereito a réplica. Porque iso é outro mérito: é quen de atraer o peixe para que morda con ansia o seu anzol. Despois xa veremos con que danos colaterais segue nadando. Tamén lle hai que recoñecer que recuperou a conversa en calma fronte aos cacarexos en forma de debate televisado. Disque o ministro Wert quixo ir ao seu programa pero que llo desaconsellou o seu fillo. Pola contra, Évole afirma que son as segundas xeracións as que están animando os seus proxenitores a falar abertamente no programa, sen medo. Coma se se abrira un novo conduto de conversa sen temor ás consecuencias.

Sexa como for, resulta crible, fiable, próximo. Case doméstico. Pero coidado! O programa tamén é manipulable e manipulador. Como Évole o sabe ben, xogou ao “fake” ou falso documental. (Vouvos dicir o que queredes oír, pero en vea). Aí é certo que discriminou o seu público despois dalgunha crítica feroz, pero seguiu cunha grea de admiradores que rin con el e saben rir de si mesmos. Sen máis expresionismos dialécticos.

Ás veces, a mensaxe viaxa por estraños vieiros ou subsiste longo tempo en lugares inhóspitos antes de acabar por se impoñer a traizón.

Penso en Panero: o escritor máis rebelde, illado nun manicomio, o suicida vocacional e iconoclasta tamén foi o poeta máis televisivo e o máis televisado. Chámeselle paradoxo, ironía do destino ou consecuencia lóxica da vida.

A verdade é que hoxe en día non é sinxelo separar o gran da palla, saber ler entre liñas e cun mínimo de sorna e retranca separarse da forma para darlle sentido ao fondo.

Teño medo de que se perdese esa visión da escaleira a medio subir porque a min goréntame coma un refuxio. Que mágoa! Perdón se me parezo un chisco aos anuncios do Gadis… pero é que niso os galegos levabamos vantaxe e adestramento secular!

Mariña Pérez Rei é unha escritora amiense afincada na cidade de Santiago de Compostela. Licenciada en Filoloxía Hispánica e en Filoloxía Galego-portuguesa, actualmente exerce como profesora de Lingua e Literatura Galega no Ensino Secundario. Entre a súa obra publicada destaca a poesía e a novela curta. Tamén colabora en xornais e revistas con artigos de opinión. No ano 2005 acada o premio de poesía Eusebio Lorenzo Baleirón polo libro Fanerógama e comeza a publicar. No 2006 obtén o Premio Manuel Lueiro Rei de novela por Canícula, editorial Sotelo Blanco. No 2009 publica o libro de poesía en edición limitada e artesanal: Apuntamentos para un cuarto confuso e cambiante, na editorial Bourel. Un ano despois publica o libro de poesía Paquidermo na editorial Bubela co que ingresa na corrente filosófico- poética do sentimental-ISMO, e nese mesmo ano obtén o premio de relato de aventuras Antón Avilés de Taramancos coa narración Costa necrópole. Escenarios para deslembrar, publicada na editorial Toxosoutos. No 2011 participa nas antoloxías de poesía sentimental-istas da editorial Bubela e colabora co grupo musical Loaira.