O 'Prestige', 20 anos despois: un preito pendente, demanda dun plan de continxencia e o risco doutro sinistro

Este domingo cúmprense 20 anos da catástrofe marítima do 'Prestige', cunha vertedura de fuel que afectou a uns 3.000 quilómetros de costa, desde o norte de Portugal até Francia, e un sinistro acrecentado, para moitos, co afastamento do barco e o seu posterior afundimento. Na actualidade, os que a viviron en primeira persoa e os que analizaron os efectos da mesma coinciden en destacar que algo se aprendeu, aínda que, ao seu xuízo, non tanto como se debería.

Para rexedores da considerada zona 'cero', como o de Muxía, Iago Toba, que entón tiña 15 anos, supuxo un "antes e un despois" con promesas cumpridas, aínda que tarde, como o Parador, e outras pendentes, como a mellora da conexión viaria. Destaca, con todo, o impacto no turismo.

Todos, avogados que participaron no posterior preito xudicial --aínda sen concluír pola demanda da Avogacía do Estado e a aseguradora británica por 855 millóns do seguro do barco-- como expertos náuticos e organizacións ecoloxistas, coinciden en que debe aprenderse desta catástrofe e que aínda quedan deberes pendentes por facer.

Tamén resaltan que a 'marea' de voluntarios, retirando o fuel e sen medidas de protección, foi clave para poder recuperar as zonas afectadas polas manchas de chapapote. Na súa maioría, profesionais e organizacións, inciden na errática xestión política, cuestionando a día de hoxe o afastamento do buque cuxo pecio, desde 'Nunca Máis', movemento xurdido pouco despois, se pide que se revise por conter fuel.

ESTADO DA COSTA

Sobre o estado da costa na actualidade, organizacións ecoloxistas como Arco Iris, Greenpeace ou Ecoloxistas en Acción aluden, máis, para os efectos que non se poden percibir tan facilmente, como a afectación na cadea trófica ou en invertebrados e, aínda que ven recuperación, dubidan de que sexa na súa totalidade.

"Desde o inicio da catástrofe do Prestige, máis de 23.000 aves foron recollidas mortas, pero, dada a ampla extensión xeográfica da contaminación e o longo período de tempo, a mortalidade total estímase que puido afectar a 250.000 a 300.000 aves", sinalan, á súa vez, desde WWF España.

"A día de hoxe aínda seguen aparecendo periodicamente manchas de chapapote identificadas como procedentes da vertedura do Prestige", asegurou a asociación ecoloxista Adega, que cualificou de "preocupante" a "tendencia a abordar a cuestión da protección dos océanos a golpe de sinistro".

POSIBILIDADE DOUTRO 'PRESTIGE'

Ao fío diso, expertos náuticos e organizacións ecoloxistas ven avances en seguridade marítima en relación a hai 20 anos como a dotación de medios. No entanto, coinciden en que fan falla máis e apuntan, entre as demandas, a un plan de continxencia ou o uso de medios militares, xunto aos civís, para o control do mar, como expón o presidente da Asociación de Titulados Náutico-Pesqueiros (Aetinape), José Manuel Muñiz, que lamenta que non haxa unha "política marítima de Estado".

Pola súa banda, José María Arrojo, delegado en Galicia do Colexio oficial da Mariña Mercante Española, incide no "gran esforzo económico para dotar a costa española e, en especial, a de Galicia, de medios técnicos e humanos para previr unha catástrofe destas dimensións", pero recoñece que é "difícil" estar "100% preparados" para evitar outra.

"Podería repetirse", alertan desde Greenpeace en liña co manifestado polas demais organizacións ecoloxistas polo número de barcos con mercadoría perigosa que pasan pola costa galega. "É evidente que se pode repetir, polo corredor de Fisterra pasan uns 40.000 barcos ao ano, un terzo con mercadorías perigosas", asegura Manoel Santos, coordinador en Galicia.

Desde Nunca Máis, e con motivo da presentación este domingo en Pontevedra do documental '20 anos de dignidade', apuntábase ao risco, ao seu xuízo, existente aínda doutro sinistro como o 'Prestige'.

Tamén avogaron por baixar ao pecio do barco, tras a decisión de afastalo e o seu posterior afundimento. Fixérono en referencia ás "1.100 toneladas de fuel no pecio" e o posible selado de fugas. Mentres, sobre o que se recolleu, desde Adega afirman que "unhas 10.000 toneladas quedan aínda sen tratamento almacenadas nunha antiga balsa de pluviais".

AFASTAMENTO DO BARCO

Respecto da xestión no seu momento e a decisión de afastar o barco, que todas as organizacións ecoloxistas consultadas rexeitan, José María Arrojo apunta que "en todos os sinistros, e cando hai que tomar decisións, se pode cometer erros, pero avalialos unha vez sucedido o sinistro é practicamente imposible".

Con todo, considera que quizais "no canto de afastar o buque, habería que tentar situalo nunha zona protexida". "En Galicia hai varias zonas de refuxio que xa se usaron nalgunha ocasión", lembra.

DEMANDAS

Cuestionados sobre as actuacións que quedan por facer, Greenpeace ou Arco Iris apuntan a necesidade dun plan de continxencia. Desde esta última, o seu representante, Francisco Lueiro, remarca que os barcos como o 'Prestige', con monocasco, xa non navegan pola costa galega. "Era un barco vello, nunca debeu de navegar, estaba destinado ao desgüace", lembra.

Aínda que ve "difícil" que volva ocorrer o que pasou co Prestige "polo tipo de barco" que era este último, insiste na necesidade dun plan de continxencia estatal para xestionar outra catástrofe marítima, de producirse.

"Falta un protocolo claro", engade, á súa vez, Cristóbal López, portavoz de Ecoloxistas en Acción. Tamén insiste en que pola costa galega pasan petroleiros químicos.

PREITO XUDICIAL

Xa en materia xudicial, avogados que participaron na causa esperan que se aprendese algo, mentres que mostran as súas dúbidas en canto á posibilidade de que chegue a bo termo o preito que España mantén coa aseguradora do buque por 855 millóns do seguro. "Xógase en campo británico", resume para argumentar que iso dificulta un fallo favorable aos intereses xudiciais pola lexislación nese país.

Resaltan, mentres, o que o Tribunal Supremo revogase a absolución do capitán do petroleiro, Apostolos Mangouras, ao que condenou por delito contra o medio ambiente, abrindo á porta a que os danos da marea negra os asumise a armadora e a aseguradora.

Desde fóra do ámbito xudicial, seguen existindo voces que consideran que non sentaron todos os responsables no banco dos acusados, ao estar só por parte da Administración central o entón director xeneral da Mariña Mercante, José Luís López Sors.