Aínda hai lectores afeitos a mercar pan duro

Hai xa uns anos, cheguei ao xornal para o que traballaba cargado cunha historia extraordinaria: o concelleiro responsable da facenda dun concello ordenara embargar bens a un veciño moroso: debía o imposto de circulación correspondente a tres anos, un par de recibos do IBI, outros dous da taxa de lixos e unha ducia de multas por aparcadoiros indebidos.

O insolvente era un cincuentón que exercera varias profesións. Cando o coñecín carecía de emprego e dende facía xa dez meses non cobraba o subsidio. Tiña laborado de albanel, que era o oficio que durante máis tempo desempeñara, vixiante de obra, mozo de almacén, camioneiro...

Residía na vella e mal mantida casa que herdara dos seus pais, nas inmediacións dunha vila coruñesa. 

Estaba separado da súa muller dende había máis de dez anos, case tantos como os que levaba sen ver ao seu fillo. Era un ser amargado que xa merecía o cualificativo de rosmón, sobrevivía grazas a que non pagaba aluguer, a que mal comía e a traballos esporádicos e chapuzas varias, sempre sen contrato nin ser dado de alta na seguridade social: «A ese —contou referíndose a un empresario moi popular na zona— téñolle traballado en dúas obras, nunha dúas semanas e na outra case un mes, non teño queixa, pagoume ben pero sen seguro, ninguén quere xente fixa...»

Xa entón, a precariedade era cotiá

Non obstante, todas esas circunstancias non daban para unha nova. Xa entón non eran singulares. Servían para describir unha persoaxe de novela, pero como xornalista o que me interesaba era o episodio que se iniciara só cinco días antes da miña visita, cando o concelleiro responsable da facenda local, farto de impagados e obsesionado co cincuentón redactou un embargo preventivo dos bens que os axentes da autoridade puidesen atopar no domicilio do debedor.

O paisano estaba no punto de mira do edil a título persoal porque tiña o hábito e o "descaro" de criticar nun par de barciños os fastos nos que o concello gastaba os cuartos e, para colmo, quince días antes se dirixira publicamente ao concelleiro para recriminarlle en voz alta os dispendios do goberno, mencionando varios casos concretos, incluídos un par de xantares con marisco e alvariño.

A escea foi soada e o veciño, que era pobre e pouco instruído pero as cazaba ao voo porque era intelixente, ridiculizou ao concelleiro, que tiña un bo emprego de comercial pero a quen tampouco lle sobraban os coñecementos e, para a súa desgraza, era intelectualmente lento de reflexos e pouco ducho á hora de pelexar coas palabras.

Un concelleiro valente 

Era un político valente —nesa vila hoxe goberna o mesmo partido pero el xa non foi nas dúas últimas listas—, era un concelleiro ousado e isto premiábano os seus compañeiros de siglas e o alcalde, un empresario dos que varias veces ao día di iso de que "a min ninguén me regalou nada".

En fin, que un bo día, coa reprimenda da tasca sen dixerir, o concelleiro decidiu que "ese desgraciado vaise decatar".

Provistos do "papeliño" coa cabeceira do concello que asinara o ofendido, dous axentes municipais acudiron á casa do moroso e tras unha breve discusión, apropiáronse da televisión, dun radio-casete e instruíron o embargado para que non utilizase o coche porque dende ese momento quedaba requisado: «Non o movas, dende o concello enviarán unha grúa ou dirante onde tes que levalo; non te preocupes, devolverancho cando pagues o que debes».

Pois ben, o día que entrei na redacción cargado coa historia vivín un deses raros momentos —¡coido que cada vez máis excepcionais!— nos que o xornalista se sente máis irmán que nunca dos protagonistas da actualidade porque é portador dun "tesouro" que merece ser coñecido polos seus conxéneres; de feito, todo xornalista decente (sexa bo, regular ou mesmo deficiente como narrador) sabe que constrúe pedaciños de realidade que sumados a moitos outros acaban influíndo nas persoas, na economía, nas institucións e na vida, para mellorala... ou envilecela.

As fontes máis preciadas

Ademais, a historia satisfacíame dobremente porque me chegou por boca dunha persoa do común; non era o aviso dun edil da oposición, nin sequera o aviso dun dos avogados coñecidos que se decata dun feito extraordinario; nada diso, me telefonara unha das decenas de persoas —¿decenas?... non, ¡centos!-ás que ao longo dos anos entregas unha tarxeta dicindo algo así como "se sabes de... ", "se te enteras de... ", "tome, xa nos veremos... " ou simplemente un "xa me chamará se... "

Reorganicei a xornada e unha hora despois de escoitar e tomar nota dos datos básicos xa estaba camiño do domicilio do cincuentón. Custoume encontrar a casa, pero non había ninguén. Esperei unha hora, dúas e por fin a vítima do embargo chegou ao volante do seu coche. Baixou do vehículo, miroume de evito, abriu o portón traseiro e cargado cunha tele que lle prestara un amigo preguntoume sen mirarme «que quere?»

Case tres horas despois, cando xa entraba na Coruña, recordei a escena e que o tipo utilizaba a súa destartalada furgoneta, sen seguro e contravindo a orde dos municipais.

A mellor bandeira: o papeliño asinado polo edil

Contei a historia ao meu superior. Mostrei a copia da orde de embargo que unha moza pouco avezada en camiños de lama me permitira facer na xestoría administrativa que, segundo ela referiu, mediaba entre o cincuentón e o concelleiro «para evitar males maiores».

A señora da xestoría, tan amable como inxenua, non soubo dicirme se o labor do xestor consistía en evitar males maiores ao embargado ou ao embargador; nembargantes, ese detalle só era o posible guion dun segundo ou terceiro capítulo do que con toda seguridade sería a entretida crónica de como funciona un concello gobernado por concelleiros ousados que confunden mandato con lexislatura… E cousas peores.

De modo que ao presentar á superioridade o que debía ser un traballo rendible para todos, empezando pola empresa!, limiteime a referir os datos xa dispoñibles e axitei a miña valiosa bandeira: a copia da orde de embargo.

Non era convinte…

Díxome que non.

Por que?

«Se pon denuncia no xulgado, publicámolo»...

Xa vivira noes de similar catadura, pero nunca xustificara con tantas insensateces: «É un alcalde honrado e ademais, un empresario de moito mérito».

E o retrouso: «por responsabilidade...»

O alcalde non figura na historia.

Pero afectaralle directamente.

E o veciño?, e a lei?, e o negocio de informar da empresa para a que traballamos?, e a cacarexada deontoloxía?

A superioridade dixo que non.

No fondo temíao. Facía certo tempo que o xornal estaba, como diría... no limbo e no subsolo! As dúas cousas. Cada vez eran máis numerosos os mandamases (e os servidores) que consideraban que todo estaba feito e todo inventado.

A superioridade era como o encargado dun forno convencido de que con facer pan un día de cada sete xa cobre a demanda de toda a semana porque os clientes xa están afeitos a comer pan duro.

Aquel día, tan cincuentón como o embargado, revivín a ilusión que todos os xornalistas sentimos cando logramos descobrir un anaco da realidade agochada, sensación que perseguimos (ou deberiamos perseguir) ata que nos xubilamos (...ou nos xubilan).

«Ninguén nos poderá quitar o bailao!»

Pero tamén sentín con similar forza o que temía: no xornal xa se construíra un búnquer cuxos obxectivos eran alleos ao noso produto: a información. Por riba, eran e son obxectivos non só tanxenciais ao xornalismo, senón que penetraban na circunferencia ata facer sangue.

Pouco a pouco, aprendín a hibernar. Pero nin así. Queríano e quéreno todo.

Hai profesionais que esqueceron  a súa obriga e na sú deriva, non se contentan con cultivar relacións de interese, asesorar políticos con poder ou axudar a empresarios —sexa conselleiros, director dunha caixa de aforros ou organizador de cursos de formación—, queren que traballes nun recuncho e manténdote á marxe, aplaudindo as súas decisións ou cando menos, sorríndo e sen decir ren.

Tan confiados están que non lles preocupa ser gravados cando ofrecen os seus servizos como asesores, conseguidores ou publicistas.

Hai clientes que xa se afixeron ao pan duro. Estes van a menos, certo, pero «ninguén nos poderá quitar o bailao!».