A lingua das bolboretas

En Cerasia, aínda é común que as diferentes xeracións fagan cousas xuntos. Entre os máis novos, que agora teñen uns 25 anos, temos bos exemplos de neofalantes. Como eses tres irmaos venezolanos que chegaron de cativos e falan un galego cuspdiño ao verquido por Ánxel Fole en Terra Brava. Ou eses cataláns, fillos de galegos, que unicamente veñen no verao, pero que non falan outra cousa que non sexa o galego dos avós e dos pais. O homes e mulleres da miña xeración, a que ronda xa os 40 anos de idade, fomos educados xa en ambientes urbanos, seguindo a lóxica duns pais que vían o progreso noutra lingua. Malia diso, os oriundos de Cerasia, todos conservamos o galego como lingua veicular, do mesmo xeito ca os que viñeron despois.  E iso non foi doado.

 

Nos anos 90 pasar de Cerasia a Pontevedra era unha viaxe cósmica, no que a lingua se refire. No meu instituto non había unha grande sensibilidade cara ao idioma do país, que se diga. Os profesores e as profesoras de galego daquel centro foron e seguen sendo auténticos heroes. Nas clases había moito “pijo”, fillos de militares e mesmo auténticos feixistas. O galego falábao o compañeiro do Bloque (un por clase como moito) e os alumnos que viñan da parroquia d'A Canicouva, unha xente que era tratada como minoría étnica, á que se alcumaba co mote de “canitros”. Eran vistos como auténticos extraterrestres. Iso si, acontecía un fenómeno abraiante. Os e as da miña clase, castelánfalantes ao 100 %, vían todos a serie Bolas do Dragón Z e cando falaban deses debuxos xaponeses si o facían en galego, cantaban os himnos dos Songókus e demáis trangallada. Mesmo o ligón da clase trunfaba porque era o que mellor debuxaba os protagonistas da serie e decoraba os cartafoles das rapazas, con frases en galego.

 

Aquela Pontevedra de Rajoy semellaba que ía ser así para sempre.  En 1995 eu  non podería crer a ninguén que me dixese que anos despois o galego sería a lingua oficial (de verdade) dun Concello gobernado por xente comprometida coa lingua. Que moitos daqueles compañeiros e compañeiras de Bacharelato acabaran tendo un troco de atitude cara ao idioma, poñendo nomes galegos aos seus fillos aos que incluso chegan a educar, nalgúns casos, en galego.

 

Estes exemplos de Cerasia no mundo rural e de Pontevedra no mundo urbano fan que eu sexa optimista cara ao futuro do idioma. Durante moito tempo o galego foi coma a lingua das bolboretas, semellaba que ninguén vía unha lingua que existía en todas as familias, en maior ou menor grao.  Con todo, a situación que debuxan estes días as enquisas e os informes oficiais á ninguén se lle escapa. En Cerasia todos os anos morren falantes en galego e xa non é que haxa novos falantes, é que xa non nacen novos suxeitos lingüísticos.

 

A grande creba lingüistica e cultural prodúcese arestora cos e coas que son adolescentes. Xentiña que non quere saber nada da aldea e que non falan galego nin cobrando. A situación é ben clara no mundo das pequenas cidades e vilas galegas. Mociños e mociñas aos que se lle meteu no corpo o espírito de Paco Vázquez: falan un castelán acastrapado cunha perfeita fonética galega.

 

Hai pouco, rubindo por tras do convento de Santa Clara en Compostela, contra a hora do xantar, topei cunha recua de mozos que viñan do instituto. Comentaban, en castelán, os temas máis dificultosos para os exames do día seguinte. Un deles pechou a conversa sobre a asignatura de Literatura galega cunha frase lapidaria: “¡Joder tíos, es que lo del galleguismo es una movida!”.