Rodríguez: “No privado cada quen pode usar o idioma que queira, non somos un goberno totalitario”

É un home tranquilo e pausado Román Rodríguez. Non se pon nervioso con preguntas incómodas, nin tampouco responde a cara de can. Acaba de chegar da Feira do libro de Bos Aires e leva unhas xornadas que non para cos actos do Día das Letras. E a pesar de levar unha consellería difícil ten resposta para todos os conflitos das últimas semanas.

Román Rodríguez, novo conselleiro de Cultura e Educación

A de Román Rodríguez é a primeira entrevista que un conselleiro da era Feijóo lle concede a este medio. O cal xa ten mérito, para el e para nós. E non será porque o teñamos tentado con outros, mesmo co propio presidente.

O conselleiro destaca que hai que deixar os “posicionamentos ou filiacións políticas ou afectivas” cando se fala do homenaxeado do Día das Letras Galegas.  Tamén critica aos que usan a lingua como “arma política” e suliña que nas últimas décadas se ten avanzado moito no uso do galego. “É unha lingua que ten que servir para unirnos e da que debemos presumir e, polo tanto, hai que sacala de etiquetas que a poden prexudicar máis que a benefician”, di.

“O uso do galego ten que ser un uso normal e sen imposicións para que o idioma sexa amable e sexa natural e non entendido como un sinal político”, engade. E, defende o decreto do plurilingüismo porque, asegura que está cumprindo o seu obxectivo que é que se coñeza, se escriba e se fale o galego. “A partir de aí, no ámbito privado, pois cada un pode facer o que queira porque este non é un goberno totalitario”, apunta.

Tamén critica a politización das manifestacións en contra da reválida ou da Lomce e lembra que forma parte dunha campaña de “acoso á Xunta”. “Eu son pai e, como son pai, pois penso que o estrés se produce por mensaxes constantes de certas persoas que con moito egoísmo están cuestionando unha medida que está orientada á igualdade de oportunidades”, destaca.

De esquerda a dereita, Ernesto González, José María Arias, Román Rodríguez, Juan Viaño, Valentín García e Francisco Fernández, na presentación do sexto volume do ALGa | Fonte: SERVIMAV-USC.

Neste Día das Letras hai unha unidade académica e mesmo política entorno a Manuel María. Unha unidade que non suscitou Filgueira Valverde, por exemplo, o homenaxeado do pasado ano
De Manuel María, ou Filgueira Valverde, ou outros moitos homenaxeados no Día das Letras Galegas, o que temos que recoñecer é o seu traballo intelectual e a súa produción cultural máis alá doutros pronuncionamentos políticos. Cando se rexeita unha decisión da RAG pois penso que priman outros intereses ou visións que non teñen que ver co que representan as figuras culturais e intelectuais seleccionadas. Manuel María ou Filgueira Valverde foron, son e serán referentes da cultura galega e hai que evaluar o seu papel como activistas culturais máis alá do seu posicionamento ou a súa filiación política ou afectiva. E neste caso, tanto con Manuel María, como con Filgueira Valverde, a RAG acertou no seu nomeamento, aínda que sexan figuras diferentes, e Galicia ten que estar orgullosa.

Unha das cuestiósn que tamén chama a atanción na celebración do Día das Letras, e é algo que xa teño comentando con máis xente con percepción semellante, é que non se homenaxee a un autor en vida. Hai que agardar sempre dez anos para homenaxear a unha persoa. Non cres que sería máis lóxico honrar en vida a quen é xa un referente das nosas letras e non agardar a que morra?
O feito de que se homenaxee a unha pesoa dez anos despois do seu falecemento quere dicir que ten unha traxectoria e un pouso o seu traballo e iso posibilita que haxa consenso entre as persoas e os seus traballos. Non é nin bo, nin malo, pero a distancia fainos apreciar a calidade dos traballos realizados pola xente do mundo da cultura. Dá certa distancia para valorar este traballo.

Hoxe en día o Día das Letras é unha xornada xa recoñecida pola sociedade de defensa da lingua e da cultura do país. Con todo, non se corresponde co nivel do uso do idioma. Por que cres que pode haber unha maior identificación co ser galego pero menos uso do idioma?
Eu creo que a esfera privada de cada individuo pois fai que cada un utilice un idioma ou outro. Sen embargo, é certo que Galicia é a autonomía co maior uso e coñecemento da súa lingua. Os datos estatísticos dinnos que case o 100% dos galegos coñecemos e usamos a nosa lingua. Tamén é certo que nas últimas décadas se ten avanzado moito no uso do galego. Téñense acadado importantes consensos a través da Lei de Normalización LingÜística. Tense normalizado o uso do galego en ámbitos impensables e penso, por iso, que Galicia vive cada vez máis en galego, aínda que tamén é certo que con certo respecto ao castelán. As xeracións que pasaron polo sistema educativo nos últimos anos todas teñen acceso ao idioma nas mesmas condicións que o castelán. Sen embargo, o seu uso entra xa na esfera privada. En todo caso, temos que ter en conta que o galego é unha lingua que ten que servir para unirnos e da que debemos presumir e, polo tanto, hai que sacala de etiquetas que a poden prexudicar máis que a benefician.

Pero aínda que sexa máis coñecida iso non indica que se fale máis. De feito o último informe do Consello de Europa xa alertaba do pouco uso do galego polos máis novos e, sobre todo, na transmisión de pais a fillos. E que se pode facer, que pode facer a Xunta entón, para non perder o noso idioma?
Está claro que o galego é unha lingua que, máis alá dos sentimentos políticos de cada quen, ten que servir para comunicarnos e vivir en sociedade. Somos conscientes de que o seu uso en determinados ambientes é menor que noutros e, niso, temos que actuar con políticas activas e construtivas e evitando imposicións ou posicións de forzas.
Neste sentido vimos que no ámbito empresarial había certas lagoas e hai un plan que está a punto de ser presentado neste sentido e estamos xa traballando noutro plan para potenciar o uso do idioma na mocidade, pero pensando no seu uso, pensando nas vantaxes que ten a lingua. Por iso, a importancia de utilizala nas redes sociais, no deporte, no lecer... Un pouco para que o uso do galego sexa un uso normal e facelo sen imposicións para que o uso do idioma sexa amable e sexa natural e non entendido como un sinal político. Iso faille moito dano. Cando nos tentamos apropiar dunha visión concreta do que é algo tan íntimo como unha língua pois saimos perdendo. O que hai que facer é abrir aínda máis o galego ao conxunto da sociedade.

E ti non cres que o decreto do plurilingüísmo, precisamente, supuxo un atranco para que o galego sexa visto como un idioma "amable e natural" e para fomentar o seu uso?
O decreto do galego é un decreto bo e, ademais, está avalado socialmente e sometido a procesos electorais no que saíu refrendado. Tamén foi levado aos tribunais. Moi poucos decretos teñen sido sometidos a unha vixilancia xudicial tan ampla. Por iso eu creo que o decreto cumpre a súa función. E é que no ensino os nenos non saían non sabendo escribir ou falar en galego. O decreto ten que garantir un coñecemento equilibrado e, faino, tanto en galego como en castelán. A súa función última é que os galegos coñezan o idioma, a súa escrita, a súa comprensión e a súa fala. A partir de aí, no ámbito privado, pois cada un pode facer o que queira porque este non é un goberno totalitario.

Insisto. Pero o decreto semella que non resolve o principal problema que é o fomento e impulso do galego. De feito, a RAG levouno xa aos tribunais europeos...
Gustariame que a RAG entendese que o decreto, que xa pasou por numerosos filtros xurídicos, non está para máis polémicas que non teñen maior incidencia, máis alá do plano político. Se nós mesmos desprestixamos a nosa lingua, falamos en negativo, pois moi difícilmente xeramos un ambiente positivo. Non é un problema de uso. O decreto fala de coñecemento.

E falando de coñecemento. Tes agora un problema bastante serio cos exames de reválida con moitos centros e pais chamando a insumisión...
En primeiro lugar non son reválidas. Son avaliacións que é moi diferente. En todo caso, eu creo firmemente na democracia e, mentres haxa leis pois haberá democracia. Tamén creo na igualdade de oportunidades e as avaliacións son unha ferramenta fundamental na igualdade de oportunidades porque serven como un complemento e nos permite ter unha radiografía sobre aqueles centros nos que hai que actuar. Isto posibilita reducir debilidades e garantir a igualdade de oportunidades. E así o demostramos xa na anterior avaliación de 3º con entorno a 70 ou 80 centros, e que permitiu poñer en marcha programas con reforzo de profesorado. Por iso, eu son partidario destes exames porque fomentan a iguladade de oportunidades, aínda que para nós sería máis fácil non facelos. Pero hai que ser sensatos. Hai un ano por estas datas tamén se dicía o mesmo: Que se os nenos choraban ou sufrían estrés. E que é o que nos di o tempo, que é o mellor xuíz?. Pois que unha vez que se fixo o exame os titulares de prensa eran: "Papi isto era chupado". O problema aquí é que o acoso de certas formacións en contra da Lomce penetrou nalgúns sectores e forma parte dunha campaña de acoso contra a Xunta. Pero penso que é sensato facer probas que xa se fan noutros países de Europa e mesmo que se facían no Estado antes da Lomce.

Pero ti non cres que iso pode supoñer un estrés para un rapaz de infantil ou primaria?
Eu son pai e, como son pai, pois penso que o estrés se produce por mensaxes constantes de certas persoas que con moito egoísmo están cuestionando unha medida que está orientada á igualdade de oportunidades. Eu non percibo que haxa problemas máis alá do acoso de certas forzas contra a Lomce.

Home, de certas forzas, non. Toda a oposición está en contra disto que só apoia o PP. Entón estamos falando de que a metade da sociedade non está dacordo
Eu o que digo é de que antes de que a Lomce estivera escrita ou presentada xa había partidos políticos, naquel caso o PSOE, que xa dixo que a ía a derogar. E tamén digo que houbo moitas leis educativas e, a maior parte promovidas por gobernos de esquerda. Iso quere dicir que tampouco deron coa chave. Por iso a Lomce tenta corrixir o que se fixo mal e potenciar o que se fixo ben. A Lomce é moito máis que as avalacións. Ten moitos aspectos que, aínda que se cambie a lei, vanse manter, como é a FP básica que está orientada a reducir o fracaso escolar, ou tamén as materias de orientación. Por iso, creo que hai que darlle unha oportunidade e mirar ao futuro porque os países do noso entorno xa teñen leis semellantes.

Pero tamén se critica aspectos como o 3+2 ou os criterios economicistas á hora de impulsar a aprendizaxe ou formación dos universitarios. Non cres que isto xoga en contra do estudante?
España era un dos países de Europa que maior estrutura ríxida universitaria tiña. Agora, o que se trata co 3+2 é devolver autonomía aos centros universitarios para que poidan, dalgún xeito, xestionar a duración dos seus graos e, polo tanto, o que facemos, é dar máis autonomía ás universidades.

E que tal a relación coas universidades?
Ben. Por que?

Porque con Jesús Vázquez había certa tensión provocada polo financiamento. Segue habendo tensións?
Nós somos conscientes de que as universidades teñen que defender a súa autonomía, pero tamén teñen que entender que teñen que ser solidarias e coordinarse coa Xunta. Se cada unha vai polo seu lado pois, mal asunto, porque unha universidade está dentro dun circuíto internacional, ten que competir con outras universidades españolas ou estranxeiras para conseguir financiamento. Por iso seremos máis fortes se temos en conta que, respectando a idiosincrasia das tres universidades, somos capaces de traballar conxuntamente e atopar vías de colaboración e de financiamento.

Cambiando xa á area cultural. A Cidade da Cultura segue aí, a pesar dos millóns de euros gastados, a pesar das campañas de certos medios contra ela. Pero, funciona o modelo cultural posto en marcha na CdC?
A Cidade da Cultura é un complexo cultural que hai que darlle tempo para introducirse na vida social e na vida cultural dos galegos. Ano a ano está mellorando a oferta cultural e, sobre todo, se está interiorizando a importancia que, en Galicia, teñen certos eventos culturais. Con todo, recoñezo que aínda hai que darlle un tempo para interiorizar o seu significado. Hai que ir traballando pouco a pouco. Agora estamos intervindo no seu entorno buscando humanizalo e conectalo coa cidade de Compostela como un espazo urbano máis. E, por iso, velo nesas dúas escalas; unha urbana na que estamos traballando na conectividade e no entorno, e outra galega na que ir asentando un discurso cultural.

Sen embargo, a visión que existe no mundo cultural é que se gasta máis en obras que en cultura...
Home. Acabamos de vir da Feira do libro de Bos Aires. Estamos xestionando ata 14 feiras culturais por todo o país. Estamos celebrando o Día das Letras Galegas. Estamos traballando co centenario de Valle-Inclán, de Cela, de Lorenzo Varela. Estase traballando moito no ámbito cultural. Temos tamén agora a gala do libro na que todo o sector do libro foi capaz de unirse. E penso que se está traballando a bo ritmo no mundo do libro.

E falas da Feira de Bos Aires e eu non podo deixar de comparala coa famosa feira de La Habana, no bipartito. Que poden supoñer feiras destas para o libro en galego?. En 2009 houbo a algún medio que lle interesou falar de mojitos e agora pode haber a quen lle interese falar das numerosas viaxes que se pagaron para ir a Arxentina
Pero son comparacións moi diferentes tanto en escala, como en singularidade. Xa comezando polo número de persoas que participaron, aínda que iso non quere dicir que foran bos ou malos. E falamos dunha das feiras máis importantes a nivel latinoamericano e por volume de vendas, onde se participou en 150 eventos repartidos por toda os espazos culturais da cidade, da colectividade galega. Son eventos completamente diferentes, aunque esta feira foi absolutamente austera e tamén compartida e negociada co Concello de Santiago, coa Federación de Libreiros, coas editoriais, coas institucións culturais da colectividade. Foi unha feira moi medida e moi meditada.

Roman Rodríguez intervindo no Forum Europa | Fonte: xunta.gal

Román Rodríguez con nenos nunha escola | Fonte: xunta.gal