Fala o profesorado das universidades: "O que menos queremos é crearlle problemas ao alumnado"

As protestas prenderon en todas as universidades galegas dende aquel 13 de marzo no que rematou a docencia presencial. Cunha folga telemática enriba da mesa convocada por Anega, parte do estudantado galego reclama a fin do curso e a suspensión das materias ao entender que a situación derivada desta crise sanitaria impide garantir a igualdade de oportunidades entre o alumnado e ao entender que a universidade non pode ser reducida a un intercambio de materiais a través da rede.

Outra boa parte do estudantado pide que os docentes aposten por unha avaliación flexible e continua no canto da realización de exames telemáticos, tal e como recomendan dende os Consellos de Goberno das universidades galegas. Fronte a esta realidade excepcional que atinxe e afecta todo o entorno académico, as posicións adoptadas polo profesorado son moi diversas e van dun extremo a outro: mentres que na Facultade de Medicina (USC) só en dúas materias optaron por non realizar exame final, no Grao de Xornalismo (USC), por exemplo, unicamente dous de 22 profesores manteñen a proba. Outros docentes buscan abrir o debate máis alá dos diferentes criterios de avaliación.

"A AVALIACIÓN CONTINUA É A OPCIÓN MÁIS FAVORABLE"

"Nada máis lonxe do punto de vista do profesorado é crear problemas ao alumnado", fala Xosé López, director de Departamento e coordinador do Grao de Xornalismo. "Todos rebaixamos as esixencias e penso que houbo unhas postura responsable e xenerosa". Tendo en conta esta "situación de excepcionalidade", a meirande parte do profesorado desta Facultade apostou por unha avaliación continua do alumnado. "Ata o 13 de marzo hai clases normais e hai material que se pode avaliar sen ter que facer proba específica final". Argumenta que esta opción é a máis "favorable" por "razóns obvias": "outro tipo de probas levan consigo unha serie de dificultades, e por outra banda, o alumnado tivo oportunidade para mostrar que era capaz de facer durante as clases presenciais".

Respecto daquela parte do estudantado "moi preocupante" que atopa problemas para seguir a docencia non presencial e que queda desconectado, Xosé López afirma que "personalizaron os casos para darlles unha resposta". Teñen localizados "moi poucos"; e a esas persoas "recólleselles o material mediante correo electrónico" e non a través da aula virtual. En canto ao seguimento da folga, cuxos estudantes tamén pedían que se tiveran en conta as circunstancias persoais en termos de saúde física e mental ou en termos de relacións e convivencia familiar, este profesor cualifícaa de "desigual". "Respectamos a folga, ningún profesor cuestiona o seu dereito e a nosa vontade sempre é de diálogo. O que se fai é ampliar os prazos para presentar os traballos". 

EXAMES TELEMÁTICOS

Outros profesores, pola contra, si optaron por manter a convocatoria de exames, aínda que están pendentes de que a universidade aprobe a realización de probas presenciais en xuño para evitar o modo telemático. Fernando Cerdeira, profesor da Escola de Enxeñería Industrial da UVigo, conta que a raíz desta situación potenciou "un pouquiño" a parte da avaliación continua a través do traballo. "Non foi un gran cambio. A outra parte será o exame, que farei a través das aplicacións. A ver como sae, iso é o que non sei", relata. O maior problema atópao na súa materia con máis alumnado, xa que "a rede non está preparada para soportar tanta xente ao mesmo tempo".

Garante logo este sistema a igualdade de oportunidades? "Os alumnos ás veces din que para eles é un estrés, pero os profesores tamén o temos, todos estamos recluídos. Agora hai unha situación extrema pero circunstancias persoais tamén podían pasar antes. Hai bos alumnos, hai un grupo medio e hai outro que quere escaquearse. Para que haxa igualdade hai que compensar o alumno que traballou. Un aprobado xeral é prexudicial", afirma Cerdeira. "Non ten por que ser inxusto que a avaliación sexa online, o que si é inxusto sería deixar que todo o mundo se conecte e haxa suplantación de identidades, alumnos que pidan axuda ou salten a lei...".

Este profesor recolle o exemplo doutras moitas universidades que levan tempo facendo exames online. "Son máis inxustos? Eu creo que non". Nas súas materias concretamente, Cerdeira indica que reformular os criterios de avaliación cara a unha avaliación continua resulta "complicado". "Pídesenos que pasemos en dous segundos unha materia que é dunha forma a outra, iso leva tempo preparalo". 

"SENSATOS, FLEXIBLES E RAZOABLES"

De xeito parecido pensa Maite Cancelo, directora de Departamento da Facultade de Económicas da Universidade de Santiago, que considera que recurrir á avaliación contínua cando a materia non está orientada desa maneira é "contraproducente". "Agora mesmo se facemos só avaliación continua podemos acabar colapsando, porque non se trata de mandarlles facer un traballo e punto", argumenta. Segundo indica, o profesorado busca axustarse á situación excepcional, adaptando o grao de esixencia ou "énfase" na avaliación. "O criterio que hai que ter é o de ser sensatos, flexibles e razoables".

Maite Cancelo recoñece o "esforzo importante" do profesorado por preparar a docencia non presencial e asegura que o estudantado estivo seguindo as aulas maioritariamente. Define a situación como dunha "normalidade dentro da excepcionalidade". "En moitas materias incluso están máis contentos e máis soltos, pola novidade. A resposta do estudante foi boa; e se un alumno ten problemas, aquí estamos para buscar solucións".

MÁIS ALÁ DOS MÉTODOS DE AVALIACIÓN

Esta profesora considera que o método de avaliación non é "tan fundamental" e que o debate se "enfoca moito" nesta cuestión. Se ben é esta a problemática que agora mesmo centra a discusión, parte do profesorado aposta por ampliar o discurso máis alá do sistema de avaliación. "Non podemos reducir os procesos educativos a unha proba de avaliación; cómpre decatarnos de que a educación é un proceso complexo que ten moitas facetas: argumentar, analizar, comprender a realidade, adquirir destrezas e habilidades colectiva e individualmente...", argumenta agora Daniel Lanero, profesor na Facultade de Historia da Universidade de Santiago.

Lanero parte da idea de que calquera método "vai ser complexo e xerará agravios comparativos e situacións de inxustiza". El é partidario de que a actividade continúe, xa que considera fundamental "garantir o proceso de formación do estudantado". "Por suposto que hai que atender cuestións como dificultades de conectividade, enfermidade, casas familiares sen condicions espaciais mínimas para estudar...", asegura, e por iso mesmo, insta a superar a visión da educación como unha cuestión "centrada nas notas" e a analizar e aproveitar a "potencialidade formativa que temos aínda en situación de excepcionalidade". 

Máis alá da medición dos resultados, para este profesor, a pregunta ao redor da que debe xirar o debate é: "Nesta situación de excepcionalidade, como poderiamos funcionar o mellor posible para garantir que os procesos formativos non se vexan afectados ou para experimentar outros métodos formativos?".