Historia do Estatuto: o papel de Fraga, o non do BNG e a reforma fallida do bipartito

40 anos despois, Galicia segue sen contar con todas as competencias recollidas como transferibles no texto.

Por E.P. | SANTIAGO DE COMPOSTELA | 04/04/2021 | Actualizada ás 11:18

Comparte esta noticia

O próximo 6 de abril cúmprense 40 anos da promulgación do Estatuto de Autonomía de Galicia, a lei orgánica que recoñeceu como "nacionalidade histórica" ao territorio e pechou o capítulo aberto en 1936, cando 'in extremis' a cidadanía galega referendou o seu estatuto, truncado polo golpe de estado que fixo estalar a Guerra Civil e precedeu catro décadas de ditadura.

A actual norma estatutaria realizou un longo percorrido que arrincou na preautonomía. Un dos seus fitos remontan a xaneiro de 1979, coa constitución da coñecida como 'Comisión dos Dezaséis' --que xa viña dun debate e recollida de proxectos previos--, e cuxo labor foi a redacción do que sería o primeiro documento conxunto e de consenso estatutario. A proposta do presidente preautonómico, Antonio Rosón, foi a de aglutinar ás forzas políticas parlamentarias e sen representación pero que presentaran un proxecto estatutario, ao que tamén contribuíron entidades da sociedade civil e cultural.

Naquel grupo 'dous 16', participaron a UCD, Alianza Popular (AP), PSdeG-PSOE, Partido Galeguista (PG), Partido Obreiro Galego (POG) e Partido do Traballo de Galicia (PTG) e unha soa muller, Lutgarda García Boente. Os acordos alcanzados trasladábanse á prensa nun comunicado conxunto e pactado para evitar filtracións.

Catro décadas despois da promulgación do Estatuto, Galicia só lembra un intento de reforma entre os anos 2006 e 2007, cando saltou polo aire a posibilidade de consenso entre as únicas tres forzas políticas que tiñan representación parlamentaria, cuxos líderes foron incapaces de reproducir o consenso que levou a Galicia a manter o seu status de "nacionalidade histórica" na democracia posfranquista, como así se recollen nas actas das sesións parlamentarias e na documentación recompilada na obra de Baldomero Cores Trasmonte Estatuto de Autonomía de Galicia: Documentación oficial (1977-1981), consultada por Europa Press.

Comisión redactora do 'Estatuto dous 16'. O próximo 6 de abril de 2021, Galicia conmemora o 40 aniversario da promulgación do Estatuto de Autonomía de Galicia. ARQUIVO PARLAMENTO DE GALICIA
Comisión redactora do 'Estatuto dous 16'. O próximo 6 de abril de 2021, Galicia conmemora o 40 aniversario da promulgación do Estatuto de Autonomía de Galicia. ARQUIVO PARLAMENTO DE GALICIA | Fonte: Europa Press

ATA 400 DISCREPANCIAS AO TEXTO

Nos arquivos do Congreso dos Deputados atópanse as preto de 400 discrepancias que se presentaron para a elaboración do ditame do relatorio do texto, cuxos cambios introducidos desembocaron na gran manifestación contra o que se denominou o 'estatuto da aldraxe', do que quedaran autoexcluidas sensibilidades políticas que logo fundaron o BNG, aínda que algúns dos que participaron no aquel proceso como Camilo Nogueira foron (e é) destacado membro militante desta formación.

Nun dos debates finais no Congreso, que antes tiveron o coñecido como 'Pacto do Hostal' para limar as asperezas e que o texto fose adiante, era o daquela exministro de Franco e representante de Alianza Popular, Manuel Fraga, que poucos anos despois se mantivo, baixo as siglas do Partido Popular de Galicia, 16 anos á fronte da Xunta autonómica.

Fraga defendeu entón o voto favorable ao artigo 5º, que establece a categoría oficial da lingua galega e rexeitou as emendas que se presentaron. "Hai un status para a lingua franca de todos os españois, un status para a lingua oficial dentro do Estado que hai o dereito e o deber de coñecer e un status de oficialidade para as outras linguas inscritas nos estatutos. Existe unha protección ademais para outras vaidades e todo o demais son ganas de buscar tres pés ao gato".

Tras rexeitar, iso si, que "en Galicia non había unha lingua oprimida", defendeu o artigo 5º do agora Estatuto vixente: "En todo caso, este artigo di todo o que ten que dicir: que o galego é a lingua propia de Galicia, que o castelán e o galego son os dous idiomas oficiais, que se prohibe a discriminación e aconséllase a potenciación do galego. Isto é o que hai que dicir e non outra cousa".

FRACASO NA REFORMA

Galicia, que puido retomar a súa reforma estatutaria nos albores da democracia grazas á "vontade" expresada en 1936, fracasou, con todo, no diálogo impulsado na primeira década dos anos 2000, en que si viron luz verde novos estatutos como o andaluz ou o catalán, logo modificado por sentenza do Tribunal Constitucional. En 2006, tras rexistrarse unha petición conxunta de PPdeG, PSdeG e BNG, a Cámara autonómica activou a comisión parlamentaria encargada de estudar unha reforma que encallou na residencia oficial do presidente da Xunta, liderada entón polo socialista Emilio Pérez Touriño, co apoio do BNG de Anxo Quintana na Vicepresidencia.

Entón, o líder da oposición, que dous anos despois se convertiría no presidente do Goberno galego ata a actualidade, o popular Alberto Núñez Feijóo, asegurou que o acordo non fora posible por "36" puntos de discrepancia. Pero Touriño reprochoulle a súa posición respecto diso de asuntos como o idioma propio de Galicia como un do tres escollos que o mantiveron "inflexible ata varar o buque da reforma" do dirixente popular, ao que acusou de seguir os ditados de "Xénova".

A discusión pública que conteñen as actas do diario de sesións do 7 de febreiro de 2007, consultadas por Europa Press, remiten ao encontro que se prolongou en Monte Pío o 17 de xaneiro de 2007. Seis horas nas que se deu portada a un ano de traballos parlamentarios en vésperas das eleccións municipais dese ano.

Touriño quixo, no entanto, mostrar optimismo acerca dunha reforma que nunca volveu retomarse e da que quedou fóra nas eleccións de 2009 ao perder, o bipartito de PSdeG e BNG, a maioría que sostiña a Xunta. "Négome a pensar que este adiamento sexa un punto e final", pronunciou o entón presidente.

Feijóo retou entón a cambiar a proposta e presentar un proxecto e afirmou que, de non facelo, faríao o seu partido. "Se non teño esa proposta antes das municipais (de 2007), o Partido Popular de Galicia presentará a súa proposta outra vez", sinalou naquel debate, aínda que doce anos despois da súa maioría absoluta non se abordou.

Naquel debate, Quintana centrou a súa intervención en reclamar apoios para a transferencia de competencias. "Está vostede de acordo con que Galicia teña competencia plena para a defensa das nosas costas en materia de seguridade marítima?", expúxolle Quintana a Feijóo. "Propóñolles saír desta Cámara non cunha repartición de culpabilidades, senón cunha imaxe de unidade e xenerosidade e cun gran pacto nacional para que Galicia non perda nin unha soa oportunidade", apelou.

COMPETENCIAS SEN COMPLETAR

Corenta anos despois non se completaron as competencias do texto da autonomía galega, como así o lembraron os integrantes da comisión 'dos 16' ao recibir en 2017 a Medalla do Parlamento de Galicia. "As transferencias están sen completar", dixo Fernando Solla, quen se referiu en concreto á xestión da Seguridade Social, no artigo 33. Luís Sobrado, pola súa banda, lanzou en 2017 a mensaxe da "necesaria reforma" dun estatuto que non contempla a Galicia en Europa polos tempos en que se redactou.

"Unha nova posta ao día", apuntou, pola súa banda, José Vázquez Fouz, sobre un estatuto que foi "unha experiencia modelo" en palabras de Francisco Puy Muñoz, quen apelou, a quen teñan no futuro a misión de redactar un novo estatuto, "a saber ter como modelo" o traballo que desembocou na promulgación do Estatuto en 1981. "As nosas diferenzas non nos apartaron nunca do obxectivo", proclamou Víctor Vázquez Portomeñe.

Basta con acudir aos diarios de sesións para comprobar que o debate de transferencias seguiu vixente. Un deles, a creación dunha Policía Autonómica propia. O máis recente, a petición de competencias marítimas que actualmente urxe Feijóo en plena tramitación da lei estatal de cambio climático.

Comparte esta noticia
¿Gústache esta noticia?
Colabora para que sexan moitas máis activando GCplus
Que é GC plus? Achegas    icona Paypal icona VISA
Comenta