A pesca artesanal galega mostra unha forte "resiliencia", segundo un estudo da USC

O primeiro estudo que analizou os cambios transformadores da pesca artesanal en Galicia demostra "a resiliencia" do sector, que foi capaz de manter os elementos básicos, "chave", para resistir ao longo do tempo, pero pide "consolidar as transformacións sustentables".

Esta é unha das conclusións dos investigadores do proxecto Consolidator Grant 'EQUALSEA- Transformative adaptation towards ocean equity', financiado polo European Research Council, e encabezado polo profesor da Universidade de Santiago de Compostela (USC) Sebastián Villasante.

Así, o traballo científico 'Ever Changing Times: Sustainability Transformations of Galician Small- Scale Fisheries', publicado na revista Frontiers in Marine Science, tiña como obxectivo documentar o estado actual da arte das pesqueiras galegas a pequena escala e avaliar as innovacións e os cambios ocorridos no período 1990 e 2020, así como analizar se existiron cambios transformadores e, de non ser o caso, determinar os obstáculos que o impedisen.

A investigación parte dos casos de estudo do marisqueo a pé e a Reserva Mariña de Interese Pesqueiro de Os Miñarzos. A investigación destaca, segundo informou a USC nun comunicado, o mantemento dunha alta diversidade de especies capturadas, unha conexión institucionalizada entre as partes interesadas e as comunidades pesqueiras, ademais da participación activa a través dos procesos de toma de decisións.

O traballo conclúe ademais que a pesca artesanal galega foi capaz de preservar elementos básicos que permitiron manter a resiliencia destes sistemas socio-ecolóxicos mariños "grazas aos profundos cambios nos procesos sociais e ás normas da pesca artesanal galega".

Un dos elementos esenciais destas transformacións, para os investigadores, foi a capacidade e a habilidade dos científicos, pescadores artesanais e mariscadoras que, co apoio da administración autonómica, puideron potenciar o diálogo e a investigación colaborativa para recoñecer que a sobreexplotación dos recursos pesqueiros precisaba dunha transformación sustentable.

MARISQUEO A PÉ E RESERVA MARIÑA

A partir de aí, producíronse dúas transformacións principais: unha baseada nos dereitos de pesca e outra na armonización de losobjetivos de conservación e a pesca. Respecto ao marisqueo a pé, o cambio produciuse en 1993, cun novo sistema de cogestión entre confrarías e administración, asesorado por científicos e baseado nos dereitos de uso territoriais.

"A nova coxestión permitiu, con éxito, un aumento do volume de capturas e, ao mesmo tempo, a mellora dos ingresos das mulleres e as súas condicións sociais debido á creación de Agrupacións de Mariscadoras, pasando dunha actividade incontrolada e marxinada, a un marisqueo profesional e racionalmente xestionado, no que deben pagar impostos para asegurar os beneficios do sistema de Seguridade Social", explicaron os investigadores.

No caso da reserva mariña, a transformación tivo lugar coa participación activa dos pescadores artesanais de Lira no deseño e creación da reserva. "A participación activa na creación,deseño e elaboración dos plans de xestión trouxo consigo unha maior aceptabilidade e cumprimento das normas", remarcan.

"O cambio transformador que se produciu desde a creación de lareserva non só repercutiu nas prácticas pesqueiras, senón tamén nas crenzas e valores sociais dos pescadores, científicos e representantes da administración rexional implicados no Órgano de Xestión da reserva", sinala o equipo liderado polo profesor Villasante.

"A confianza e a cooperación, elementos esenciais para gobernar con éxito os recursos de uso común, melloraron desde que os pescadores proporcionan datos e participan en diferentes programas de seguimento", engaden os investigadores.

Ademais, insistiron en que, grazas a estes cambios, tamén se produciu unha notable redución dos conflitos e a desconfianza entre a administración e o sector pesqueiro, "favorecendo que a mayoríade as decisións relativas ás actividades pesqueiras dentro da reserva tómense por consenso".

OBSTÁCULOS

Os investigadores recoñecen no seu estudo que o proceso de "construción colectiva" foi "complexo e non estivo exento de tensións e accións contestatarias por parte dalgunhas confrarías e pescadores", xa que é necesario "non só confiar na reserva senón tamén aumentar o compromiso do sector pesqueiro cos obxectivos de sustentabilidade".

Así, actualmente e a xuízo dos responsables do estudo, existenobstáculos que pon en risco a consolidación da fase de estabilización, concretamente "a redución do orzamento público para cubrir os custos de vixilancia asignados pola Administración autonómica e a falta de apoio dalgunhas confrarías que pescan na reserva".

Isto, explican, está a provocar un aumento da pesca furtiva, das actividades de pesca ilegais dentro e fóra da reserva e unha menor eficacia da mesma. Os autores insisten en que "é esencial comprender mellor cando e quen pode desencadear, apoiar e implementar intencionadamente as transformacións cara á sustentabilidade,incluíndo a visión do coñecemento tradicional dos pescadores, para fomentar os cambios desexables".

O profesor Villasante tamén destacou a importancia de "evitar a prescrición de solucións únicas para as diferentes condicións socioecológicas das contornas locais presentes nas costas galegas".

Arquivo - Marisqueo en esteiro. USC - Arquivo | Fonte: Europa Press