Aprobado o tratado para conservar a biodiversidade mariña fóra de augas nacionais: "O barco chegou a porto"

Tras anos de discusións, finalmente foi aprobado o tratado de conservación e uso sostible da biodiversidade mariña fose de áreas baixo xurisdición nacional -espazo que ocupa máis do 60% do océano-, polo que se regularán por primeira vez unha serie de aspectos a nivel mundial para frear o seu declive.

Nesas áreas, que ata o de agora non estaban suxeitas a ningunha regulación, calquera país podía facer o que quixese, pero a partir de agora iso cambiará nalgúns aspectos. As claves do acordo son as seguintes:

- Cal é a orixe?

Trátase dun acordo que nace despois de 17 longos anos de negociacións dos países de Nacións Unidas. O acordo permitirá poñer en marcha áreas mariñas protexidas en augas internacionais e protexer a biodiversidade mariña, cumprindo o obxectivo de protección de polo menos o 30 % do océano para o ano 2030, que é o mínimo segundo lembran os científicos en Science Media Centre (SMC) España, para reverter a dramática perda de biodiversidade mariña.

- Que pretende regular este histórico acordo?

O tratado divídese en catro seccións principais e artellará, por primeira vez, mecanismos para a creación de áreas mariñas protexidas en augas internacionais a modo de santuarios oceánicos.

Entre outros aspectos, regularanse os recursos xenéticos mariños, que cada vez teñen unha maior importancia respecto a avances en medicina, alimentación, etc. Así mesmo, a xestión e protección de áreas mariñas necesarias para alcanzar o obxectivo de protección do 30% do océano para 2030 e contribuír a conservar a biodiversidade e deter a súa perda, así como loitar contra a crise climática.

Tamén, a realización de avaliacións de impacto ambiental, necesarias para multitude de actividades crecentes, como a instalación de enerxías renovables, explotacións mineiras ou instalación de cables submarinos. Ademais, a creación e transferencia de tecnoloxías mariñas.

Promoverase ademais a cooperación entre países para a protección dos océanos; segundo ilustra Ángel Borja, investigador principal de xestión ambiental de Mares e Costas do centro tecnolóxico AZTI, a idea é "chegar a coñecer os nosos mares como coñecemos, por exemplo, a Lúa".

- Cales son os obxectivos?

O Tratado persegue protexer e regular o uso das áreas situadas fóra das xurisdicións nacionais, que representan máis do 60 % dos océanos, o que equivale a case a metade do planeta.

-Cales foron os aspectos máis controvertidos?

O tema dos recursos xenéticos mariños e como repartir eses beneficios foi un dos principais escollos nestas longas negociacións. Tamén recibiron especial atención os mecanismos para a realización de avaliacións ambientais co fin de realizar un uso sostible dos recursos das áreas de altamar, fóra da xurisdición nacional dos países. Outras cuestións sobre soberanía nacional e modalidades de votación tamén foron puntos debatidos ata o final. 

- Cal será o próximo paso?

Unha vez asinado o texto, dará comezo o complicado proceso de ratificación e implementación. Fronte aos criterios establecidos estarán as frotas industriais de varios países, incluíndo a española, "que gozaron de varias décadas sen límites ao impacto ambiental en augas internacionais".

Así o advirte Guillermo Ortuño, codirector do Grupo de Especialistas en Alta Mar da Comisión Mundial de Áreas Protexidas (WCPA) da Unión Internacional para a Conservación da Natureza (IUCN), quen explicou que as negociacións "máis feroces" foron as da redistribución de beneficios do patrimonio xenético internacional do cal "uns cuantos países víronse beneficiados ata o de agora".

A este respecto, o oceanógrafo Carlos Duarte explicou que "é na distribución dos beneficios económicos derivados dos recursos xenéticos do océano, onde o tratado parece conter vaguidades, como que se explotará con criterios de equidade, sen articular un mecanismo para conseguilo".

Hai unha década, "publicamos unha investigación que mostraba que dez nacións apropiábanse do 97 % dos recursos xenéticos do océano, de onde unha empresa, BASF, era propietaria do 70 % das patentes".

"No noso traballo xa apuntabamos a un mecanismo para compartir recursos, que ten que ver máis con compartir e construír capacidade que con compensacións monetarias. Isto terá que esperar, quizais unha década máis", lamenta o biólogo mariño.

- A pesar de aspectos concretos que opinan en xeral os científicos?

A pesar de que o tratado está lonxe do que moitos científicos e a sociedade civil houbesen desexado, dáse un paso na dirección correcta para a conservación e uso sostible da natureza mariña, segundo os investigadores.

A xuízo de Carmen Morales, investigadora de excelencia de ecoloxía do Instituto Universitario de Investigación Mariña da Universidade de Cádiz, o acordo "é un gran paso" fronte á degradación do hábitat, a explotación insostible de recursos, a contaminación, as especies invasoras ou a emerxencia climática.

Para Anxo Borja, do centro tecnolóxico AZTI, trátase de xeito evidente dun texto histórico; "A mellor cara de Nacións Unidas", engadiu respecto diso Carlos García-Soto, investigador do Instituto Español de Oceanografía (IEO-CSIC), presidente do Centro Europeo para a Información en Ciencia e Tecnoloxía Mariña (EurOcean) e coordinador do Informe Oceánico Mundial (2021-2022, Nacións Unidas).