Investigadores da USE seguen a evolución dun tipo de cancro que se transmite no mar

Investigadores do Centro Singular de Investigación en Medicamento Molecular e Enfermidades Crónicas (CiMUS) da Universidade de Santiago de Compostela desvelaron a evolución dun cancro que se transmite no mar, concretamente han secuenciado os cancros transmisibles nos berberechos que poden propagarse a través da auga, descubrindo novos coñecementos sobre como estes cancros se propagaron entre as poboacións animais durante centos, posiblemente miles, de anos.

Os cancros contaxiosos descubríronse recentemente grazas aos avances do campo da xenética que nos permiten determinar en que individuo se orixinou unha célula de cancro. Actualmente só se coñecen cancros contaxiosos en cans, demos de Tasmania e varias especies de mariñas. Neste caso, os cancros non poden transmitirse aos humanos e só se propagan entre berberechos susceptibles.

Os investigadores viron que os dous cancros contaxiosos en berberecho son leucemias, é dicir, orixináronse no tecido da hemolinfa (o "sangue" dos berberechos). Isto suxire que o cancro se aproveita da oportunidade que ofrece a hemolinfa para expandirse por todo o corpo. Aínda que é difícil estimar con precisión a idade dos cancros de berberecho, os achados deste estudo suxiren que estes cancros probablemente xurdiron hai séculos ou mesmo milenios.

En conclusión, crese que estes cancros contaxiosos orixináronse na hemolinfa, propagáronse lentamente a través das poboacións europeas de berberechos acumulando mutacións diversas e capturando ocasionalmente mitocondrias das células hóspede como substitución das súas propias cando se danan.

A análise xenética da evolución dos tumores tamén permitiu aos investigadores atopar estratexias que usa o cancro para evitar a súa extinción, por exemplo, a evidencia de que as células cancerosas roubaron mitocondrias (os pequenos orgánulos que xeran a enerxía da célula) dos seus berberechos hóspede polo menos sete veces no pasado.

O estudo, realizado en colaboración con varios países, atopou que estes tumores de berberecho son altamente inestables xeneticamente. O traballo achou que estes tumores de berberecho teñen un xenoma moi desestructurado, permitiulles describir o tecido en que se orixinaron estes cancros contaxiosos e algúns mecanismos que usan as células de cancro contaxioso para evitar a súa extinción.

A importancia deste estudo levou á revista 'Nature Cancer', na que ata a data unicamente tiñan cabida estudos en humanos ou, como moito, en organismos modelo, a publicar por primeira vez un traballo realizado nunha especie invertebrada que non representa un modelo típico como é o berberecho. A investigación comparte páxinas nesta revista con outro traballo de similares características, pero realizado noutra especie, a ameixa norteamericana.

O equipo dirixido por Jose Tubío tamén creou o primeiro xenoma de referencia de alta calidade do berberecho que permitirá realizar futuros estudos sobre outras cuestións xenéticas da especie.

ESTES CANCROS NON PODEN TRANSMITIRSE AOS HUMANOS

Os berberechos pertencen a un dos grupos de animais máis antigos da Terra, os moluscos bivalvos, que habitaron a Terra durante máis de 500 millóns de anos e apareceron por primeira vez uns 300 millóns de anos antes que os dinosauros. Estes animais poden contraer cancros transmisibles que se propagan mediante células cancerosas vivas, que pasan dun berberecho a outro a través da auga de mar.

Os cancros só se propagan entre berberechos susceptibles. Concretamente, este estudo centrouse no berberecho común (Cerastoderma edule) e os investigadores colleitaron ao redor de 7.000 berberechos en 36 localizacións de 11 países de toda a costa europea e norte de África, desde Marrocos ata Rusia, na procura destes tumores, achando animais infectados en España, Portugal, Francia, Inglaterra e Irlanda.

Curiosamente, os investigadores tamén identificaron varios berberechos que inesperadamente foran coinfectados por células de dous tipos de cancro ao mesmo tempo. O achado máis inesperado foi atopar que estes tumores de berberecho teñen un xenoma moi desestructurado. As células cancerosas dentro dun só tumor conteñen números moi diferentes de cromosomas, algo que non se observa noutros cancros contaxiosos.

Algunhas células contiñan tan só 11 cromosomas e outras ata 354 mentres que o número de cromosomas nas células sas dun berberecho normal é sempre 38. "Isto é sorprendente", sinalan, xa que as células cancerosas humanas non poden sobrevivir a altos niveis de inestabilidade cromosómica, aínda que os niveis moderados a miúdo fan que os tumores teñan máis probabilidades de propagarse a outros órganos e volverse resistentes ao tratamento.

Os investigadores seguirán estudando a xenómica destes cancros para entender como as células de cancro contaxioso de berberecho sobreviven para os efectos da inestabilidade xenómica para comprender isto en todas as formas de cancro, incluído o humano. Tamén observaron unha firma mutacional descrita en tumores cerebrais e mieloides humanos.

Edificio do CiMUS, da Universidade de Santiago de Compostela | Fonte: USC.