Como é a situación laboral en Mercadona?

Que hai detrás do éxito de Mercadona? Que consecuencias ten o modelo para traballadores e provedores? Isto é o que preguntou Jordi Évole no programa deste domingo en Salvados e que xerou unha forte polémica nas redes sociais. No programa apareceron traballadores, directivos e provedores pero, despois, nas redes sociais, foron centos os usuarios que tamén deron a súa opinión.

Évole tratou de abordar o éxito de Mercadona, unha compañía que no 2015 xerou uns beneficios de 611 millóns de euros, o que supuxo un incremento de 68 millóns respecto ao exercicio anterior. Pero o modelo da cadea de supermercados valenciana que preside Juan Roig foi moi criticada polo trato cos seus traballadores, sobre todo cando caen enfermos e necesitan unha baixa laboral.

Precisamente, sobre iso falou María López, unha traballadora galega da CIG que, nunha entrevista difundida por sindicato, afonda no modelo de relacións laborais na empresa, do "sistema calidade total",  de cal é o papel que xogan CCOO e UGT, ou como utiliza a compañía a prima de beneficios para influír no comportamento das traballadoras e traballadores.

De feito,  María denuncia que os sindicatos maioritarios na empresa, CCOO e UGT, participan do organigrama argallado pola empresa. “A empresa reparte os comités por provincias e mesmo fai un reparto de liberacións sindicais, que chega a denominar xerentes sindicais", asegura. “Eses liberados/as non fan sindicalismo real, senón que son un apéndice do departamento de Recursos Humanos e nos períodos de eleccións sindicais dedícanse a desmontar candidaturas”, critica.

“Sinalado” pola empresa

Esta traballadora denuncia que, no momento no que non te identificas cos principios empresariais da empresa “quedas sinalada”. Así, apunta, o principio básico das relacións laborais nese sistema é a "confiabilidade" entre o empresario e a traballadora ou traballador. “Ese principio está preparado para destruír calquera tipo de reivindicación por parte dos traballadores”, di e lembra que apuntarse na candidatura da CIG fíxolle perder esa "confiabilidade".

“E nese sistema, a prima é un instrumento básico non de remuneración, senón de submisión e de eliminación de calquera clase de capacidade reivindicativa... Con ela preténdese fomentar a delación, a insolidariedade, e a coerción”, afirma.

De aí que haxa un “férreo” control dos traballadores. Por iso, se un deles pide unha baixa, o servizo médico da empresa e a persoa coordinadora da tenda “perséguenos” con chamadas varias veces ao día, “co único obxectivo de que collas a alta voluntaria”. 

De feito, a empresa, segundo María, ten un servizo médico propio que se confunde co departamento de recursos humanos. “Aí exercen a máxima presión para que colabores co servizo médico", sinala ao apuntar que piden que informes sobre os medicamentos estás tomando ou que enfermidade ten.

“Persecución constante” desde 2010 a 2014

Tras a súa aparición no programa de Jordi Évole, maría di que está “abrumada” pola reacción dos seus compañeiros e clientes. Sen embargo, lembra que desde o 2010 ao 2014 sufriu unha situación de “persecución constante” e mesmo tentaron “despedila”.

Esta é a entrevista logo da súa aparición no programa:

En primeiro lugar, como vives a repercusión que está tendo a túa intervención no programa?

A palabra que atopo é abrumada. Abrumada pola reacción positiva das compañeiras e compañeiros, das e dos clientes, de amigas e amigos, etc. Pero tamén con normalidade, porque isto para min é un traballo sindical máis. Agora eu convertinme na cara visíbel, pero esta loita vén de hai seis anos atrás. De 2010 a 2014 sufrín unha situación de persecución constante, mesmo tentaron orquestrarme un despedimento. O que me salvou foi realizar unha actividade sindical aberta e clara aínda non estando no Comité. E por fin en 2014, conseguimos representación no Comité.

Contra do que se comenta por aí, eu non me quero ir de Mercadona, eu quero traballar con dignidade. Fun a Salvados porque me chamaron e considero isto como unha actividade sindical como outra calquera, vou alí e digo a verdade. Ver compañeiras chorando día tras día faime sufrir máis que se me acosaran a min. En Mercadona existe medo. É unha empresa que ten un marcado carácter sectario, onde existe unha falta de liberdade tremenda e onde predomina a cultura do medo. O que pretendemos dende a CIG é cambiar esa situación.

Que supuxo para ti presentarte nunha candidatura pola CIG?

Presentarme pola CIG supuxo a perda da prima dese ano (2010), pero atrás diso veu unha situación de atafegamento continuado. De feito, logo da empresa perder o xuízo, aprobáronme a prima, mais os dous anos seguintes (2012-2013) non ma deron. Dentro dunhas semanas temos xuízo por esta cuestión. En 2014 volvéronma conceder porque acababa de saír elixida delegada de persoal e resultaba moi escandaloso que me denegaran a prima.

En canto aos rumores de se quero que despidan ao meu encargado, pois non quero, el fixo o que lle mandaron. O que quero é que cambien as condicións de traballo en Mercadona, non que despidan a xente. Eu non actúo dende o resentimento, eu fago sindicalismo.

Cal foi a reacción da empresa?

Inmediatamente despois da emisión deu orde de que os/as encargados/as preguntaran a todos os traballadores e traballadoras cal é a súa opinión do programa, de maneira individualizada. Houbo centros nos que se fixo a recollida por escrito, noutros verbalmente e mesmo a persoal que estaba a quendas se lle mandou a pregunta por whatsapp. Parece unha caza de bruxas e un intento de identificar "disidentes".

Pero que pasa, que no entorno de medo que existe, o persoal nunca vai dicir o que pensa de verdade, limitarase a unha resposta neutral ou a favor da empresa. Quen se vai posicionar en contra?.

Como son as relacións laborais en Mercadona?

No momento no que non te identificas cos principios empresariais quedas sinalada. En Mercadona aplícase o sistema de calidade total. Existe un libro con sete principios (agora engadiron dous máis), que cando entras en Mercadona tes que interiorizar, e sobre o que che fan un exame oral. Cando o aprobas xa estás dentro da "seita". Nese sistema, identifícase ao "xefe" co cliente e esíxenche entrega total, incluso na túa vida privada, e dentro desa entrega entran cousas como regalar as horas extras.

O principio básico das relacións laborais nese sistema é a "confiabilidade" entre o empresario e a traballadora ou traballador. Ese principio está preparado para destruír calquera tipo de reivindicación por parte dos/as traballadores/as. Apuntarme na candidatura da CIG fíxome perder esa "confiabilidade".

E nese sistema, a prima é un instrumento básico non de remuneración, senón de submisión e de eliminación de calquera clase de capacidade reivindicativa. Nun sector historicamente mal pagado, unha prima que pode ser dúas veces a túa nómina é un elemento de chantaxe brutal, que ademais non se dá seguindo ningún criterio obxectivo. Con ela preténdese fomentar a delación, a insolidariedade, e a coerción.

Iso non o inventou Mercadona, pero si que se aproveita das necesidades dos traballadores/as. A paga non é por traballar ben ou producir máis, senón por ser da "seita".

Que papel xogan CCOO e UGT?

Neste modelo, os sindicatos maioritarios na empresa, CCOO e UGT, participan do organigrama argallado pola empresa. A empresa reparte os comités por provincias e mesmo fai un reparto de liberacións sindicais, que chega a denominar "xerentes sindicais". Eses liberados/as non fan sindicalismo real, senón que son un apéndice do departamento de Recursos Humanos e nos períodos de eleccións sindicais dedícanse a desmontar candidaturas.

Unha vez que a CIG logrou entrar no Comité, descubrimos que as reunións da representación social coa empresa en realidade son unha especie de charla, na que a empresa ofrece datos. Dende a CIG cambiamos un pouco esa dinámica a base de facer reclamacións -das que, por certo, din que nunca teñen constancia-. Agardamos ir mudando as cousas pouco a pouco, que as relacións laborais sexan relacións laborais de verdade.

Que ocorre coas traballadoras e traballadores que están de baixa laboral?

En Mercadona está prohibido caer de baixa. Non é o mesmo caer enfermo noutra empresa que en Mercadona. O servizo médico da empresa e a persoa coordinadora da tenda na que esteas perséguente con chamadas varias veces ao día, co único obxectivo de que collas a alta voluntaria. Cando máis presionan é nos casos de baixa por enfermidade común, porque estas baixas non as controlan.

Aí exercen a máxima presión para que "colabores co servizo médico". Aluden á voluntariedade para que ti informes de que medicamentos estás tomando, que enfermidade tes, etc. O convenio obrígate a colaborar co servizo médico, e senón quítanche o complemento.

De feito, a empresa ten un servizo médico propio que se confunde co departamento de recursos humanos. É habitual a cesión de persoas do servizo médico ao de recursos humanos. Calquera dos dous servizos está hipertrofiado, porque a súa función é o control sobre as traballadoras e traballadores.

Ademais, cando a xente colle unha redución de xornada entra nunha lista e pasa o mesmo co persoal que cumpre estritamente a súa xornada laboral. O 90% do persoal que ten redución de xornada é de palabra, nin sequera o ten por escrito. E se asinan algo, non lle dan a copia. Na última reunión de Comité coa empresa, a CIG pediu que este punto quedara resolto e comuniquen por escrito as reducións.

De igual xeito, hai que destacar que logo de moito batallar conseguimos que agora dean copias dos horarios ou das actas das sancións, cousa que até agora non se facía.

Que é a cláusula de confidencialidade?

É outros dos instrumentos que ten a empresa para silenciar calquera clase de protesta e ocultar as ducias de sentenzas que hai por acoso, despedimentos improcedente, vulneración liberdade sindical, etc. Á xente que chega a xuízo, ou incluso á que non chega, fanlle firmar unha cláusula pola cal non poden falar mal de Mercadona nin revelar información sobre o que pasou na súa relación laboral coa empresa. Por iso, se queres chegar a un acordo beneficioso para ti (como ocorre en calquera empresa) tes que asinar este acordo. E isto afecta a todos os traballadores e traballadoras de Mercadona.

Con todo o que describes, de onde vén esa fama que ten Mercadona como empresa con mellores condicións laborais?

Hai que ter en conta que Mercadona ten un importante departamento de propaganda e (xunto con outras empresa) sostén un lobby de presión lexislativo que inflúe enormemente. Por que esa fama? Por un lado, si é verdade que se cobra máis que noutras empresas do sector, e por outro teñen un departamento de propaganda coa que inundan de maneira sibilina todos os medios de comunicación, sen necesidade de pagar publicidade.

Mercadona presume de medidas laborais que en realidade non existen. Foi a primeira empresa que concedeu a suspensión por risco durante o embarazo na semana 20, pero esa medida favorábel durou moi pouco, e agora é a peor empresa neste campo porque da a suspensión ás 30 semanas. Pero mediaticamente quedou o das 20 semanas e esa boa publicidade xa non se mudou.

E outro tanto nas conciliacións por garda legal, que son das máis ríxidas, porque a xente tense que adaptar a uns horarios moi ríxidos e que na maioría das ocasións non se axustan ás necesidades das traballadoras/es. Outra das cousas das que presumen é de que achegan as traballadoras e traballadores ao seu domicilio pero iso non é verdade, aínda que na prensa se diga o contrario.

Que vai pasar agora?

No programa, dende a empresa fíxose moito fincapé en que a solución comigo pasa pola "recondución". Entendemos que con isto se refiren á absorción por parte do departamento de recursos humanos das/os sindicalistas que molestan para que colaboren coa empresa e fagan da cara amábel. Abandonando o sindicalismo real para converterse en "visitadores". Esta claro que iso comigo non vai pasar.

Dende a CIG seguiremos facendo sindicalismo con moita ilusión, honesto, e aínda que carecemos dos medios e do crédito horario brutal do que gozan os sindicatos maioritarios seguiremos tentado mudar as cousas para mellor, para que as relacións laborais en Mercadona entren polo camiño da normalidade e que os traballadores e traballadoras deixen de ter medo.