Persoas "descontentas" do modelo forestal forman brigadas deseucaliptizadoras en Cotobade

Unha vintena de persoas chegadas desde distintos puntos de Galicia formaron a "brigada deseucaliptizadora" da asociación ecopacifista Verdegaia que actuou esta fin de semana na Comunidade de Montes Veciñais en Man Común de Rebordelo, en Cotobade. "A xente apúntase porque está descontenta co modelo de xestión do monte e do territorio, baseada en madeira de pouco valor e pouca calidade para triturar, sexa eucalipto ou piñeiro", sinalou o coordinador das brigadas, Joám Evans.

Desde a posta en marcha desta iniciativa o pasado mes de abril, 232 persoas inscribíronse como voluntarias. "As brigadas crean un marco onde calquera, desde nenos a maiores, poida colaborar", precisou Evans. A súa posta en marcha ha ir xurdindo das "queixas" da cidadanía que "sente impotente" ante a reiterada problemática dos incendios.

Suman xa seis intervencións: na comunidade veciñal de Froxán, en Lousame, que xa suma dúas xornadas de traballo e prepara unha terceira para setembro; o monte veciñal de Padróns, en Ponteareas; o castro de Bexo, en Dodro, e a aldea de Lentille, en Cenlle, onde erradicaron acacias dunha propiedade particular.

No caso de Rebordelo, a brigada centrouse en "arrincar fillos de eucalipto procedentes de semente" para evitar que aumente a súa densidade, precisou o vogal da Comunidade de Montes José Vázquez. A zona de traballo resultou gravemente afectada os incendios de outubro de 2017 que coincidiron co furacán Ophelia. "Desde a serra de O Galiñeiro que se ve desde a cima até aquí, esa masa de 20 quilómetros ardeu e leste foi a última fronte", explicou Vázquez en declaracións.

INCENDIOS

"Así é o patrón de actuación do lume", precisou Joám Evans sobre o comportamento das especies de crecemento rápido, fronte ás masas de frondosas que "cando vén o incendio, son as que o paran". Por iso, a Comunidade de Montes de Rebordelo prevé emprender unha segunda fase de actuación consistente en "retirar a madeira queimada e utilizar parte en instalar barreiras contra a erosión, ademais de controlar os fillos dos tocóns para acabar matando a planta". O obxectivo inmediato é "ir reforestando e, a base de frondosas, crear unha área que protexa á aldea dos incendios que entren polo outro lado da ladeira".

"Se non fixésemos esta intervención", explicou Vázquez sobre a retirada das plantas que van rebrotando ou nacendo, "o eucaliptal ocuparía máis", en alusión á presión que esta especie invasora exerce sobre o bosque de carballos máis próximo á zona habitada, en sentido descendente, minguando o volume da masa de frondosas. A isto engádense as "propiedades alelopáticas" do eucalipto, que modifican as propiedades do terreo.

De cara ao futuro, "a idea é converter a zona de protección nunha zona de conservación" a través dun sistema de "custodia do territorio", destacou José Vázquez, que observa con preocupación o futuro dunha carballeira formada en parcelas particulares próximas ao monte veciñal. "Eran antigos terreos agrícolas que agora están nunhas condicións ambientais interesantes pero, ao ser privados, cortan carballos para facer churrasco", advertiu sobre unha "realidade" presente, asociada ao uso da leña obtida.

REFLEXIÓN

Recorrer á colaboración de Verdegaia e as súas brigadas deseucaliptizadoras foi froito dunha "reflexión" da Comunidade de Montes de Rebordelo --presidida por unha muller e formada maioritariamente por poboación feminina-- tendo en conta que "despois de dúas décadas de políticas de silvicultura e produción de eucalipto e piñeiro, o resultado é que a maior parte dos cultivos non chegan a cortarse porque arden antes, sen ter en conta o gran investimento que supoñen a plantación e o seu mantemento", sinalou Vázquez.

"A madeira que ardeu vendeuse a 19 euros a tonelada e iso non é sustentable, nin de forma ambiental, nin a nivel económico", insistiu este técnico en educación e control ambiental. Por iso, "un grupo moi reducido" de comuneiros empezaron a "probar outras cousas" para xestionar as 300 hectáreas --a metade conveniadas coa Xunta-- da Comunidade de Montes, formada por unha trintena de persoas, moitas de idade avanzada e con pouca capacidade para actuar colectivamente.

Entidades ambientais como Verdegaia, Amigos da Terra, Adega e a plataforma Cousa de raíces, impulsora dunha campaña a favor do bosque autóctono, están a ser as súas "referencias". Para José Vázquez, iniciativas como as brigadas deseucaliptizadores "xeran alternativas nun espazo onde non as hai, por iso proxectos como este son tan importantes e de agradecer", engadiu.

TRANSFORMACIÓN REAL

Aínda que recoñecen que o labor das brigadas deseucaliptizadoras é "simbólica" fronte á dimensión do fenómeno dos monocultivos, desde Verdegaia apostan porque "a transformación sexa real" alí onde actúan. "A idea é crear un vínculo a longo prazo, de traballo constante", explicou Joám Evans, "en distintos momentos do ano", argumentando que "o problema do eucalipto e a acacia é que necesitan moita constancia, durante anos", para lograr a súa eliminación, algo que "para calquera comunidade é prohibitivo" desde o punto de vista loxístico e económico, polo elevado custo dos seguros. Neste sentido, Evans explicou que "as brigadas pon en contacto dous perfís que habitualmente non están conectados": por unha banda, propietarios de comunidades como a de Rebordelo, con poucos habitantes e que se interesan por "coidar da natureza e do patrimonio", con xente do ámbito urbano ou rural "que ten preocupación" polo medio ambiente.

Precisamente, Joám Evans resaltou que mámoas, petróglifos e outros xacementos arqueolóxicos están "moi expostos" aos danos provocados pola "forte mecanización que favorece o monocultivo intensivo promovido pola industria do eucalipto". Este factor, asociado a que por parte da Administración autonómica "non hai un inventario público de bens catalogados", fai que dependa das comunidades de montes o "interese por conservar o patrimonio natural e prehistórico". Nesta liña, José Vázquez coincidiu co coordinador das brigadas deseucaliptizadoras en que "houbo máis patrimonio do que existe" por mor da destrución provocada pola maquinaria.

De cara a próximas "rogas" ou sesións de traballo das brigadas, Evans precisou que Verdegaia mobilizará aos brigadistas inscritos, que tamén dispoñen de canles de contacto e información a través das redes sociais. Un 'albaroque' ou comida de confraternización pon o punto final ao esforzo físico, para concluír a xornada cunha ruta de sendeirismo ou un curso de formación sobre aspectos de actualidade, como a praga de vespa velutina.