"Falar de condutas suicidas" pode visibilizar unha problemática ante a que "todos somos vulnerables"

As consultas de psicólogos, psiquiatras ou a Unidade de Prevención do Suicidio do Complexo Hospitalario Universitario de Ourense (CHOU) son algúns dos poucos lugares que escoitan a realidade das persoas que padecen condutas suicidas, o maior problema de saúde pública de Europa segundo a Organización Mundial da Saúde (OMS). En 2018 levou a 288 persoas en Galicia a terminar coa súa vida, a cifra máis baixa desde 2012.

A pesar de todo, este dato duplica o número de vítimas mortais en accidentes de tráfico en 2018 na Comunidade. Con todo, a atención que recibe o suicidio a nivel social e por parte dos medios de comunicación segue estando estigmatizada e baixo xuízos erróneos que deben ser desmitificados por profesionais como unha enfermeira do CHOU Amparo González ou a psicóloga da Federación de Asociacións de Familiares e Persoas con Enefermidades Mentais de Galicia (Feafes), Belén Uzal, que hoxe visibilizan o Día Internacional da Saúde Mental falando do suicidio.

Parece impensable crer que o maior problema de saúde pública do Continente estea condenado ao silencio, a pertencer a eses temas tabú sobre os que ninguén opina e que, de portas para fóra, non teñen cabida no día a día da xente, nin se queira cando unha gran dor emocional interno colapsa a mente das persoas e lévaos ao suicidio.

De feito, esta vontade nada ten que ver co desexo de morrer, senón con "a única alternativa que ve moita xente" para "non seguir vivindo con sufrimento", aclara Uzal. "É cuestión de desesperación" e non está relacionado de forma intrínseca con padecer unha enfermidade mental, engade González. "Todos somos vulnerables", pode chegar un momento no que "sintamos o suficientemente desesperados para non considerar outra saída que suicidarnos", relata, "só ten que darse unha situación o suficientemente grave, en función das nosas circunstancias, para facelo".

No entanto, o mundo no que vivimos leva a razoar que se algo non se materializa en palabras pode chegar a non existir, 'se non o penso, non existe'. Sucede tamén cos nenos pequenos cando 'se esconden' tapándose a cara coas súas propias mans e pechando os ollos. A nivel social esta actitude maniféstase nos medios de comunicación, que optamos por ignorar as mortes por suicidio baseándonos, moitas veces, na falsa crenza, como así confirma Feafes, de que "falar do suicidio pode incitar a cometelo".

CONECTAR COA VIDA

Con todo, volver conectar " coa vida", refugar a idea de que estar morto é a única forma de acabar co sufrimento que provoca vivir, forma parte dun proceso no que a comunicación, a xestión emocional e o apoio familiar son alicerces fundamentais para todas aquelas persoas que teñen condutas suicidas.

Os datos apuntan a que unha de cada 20 persoas que tenta suicidarse en España lógrao. Por este motivo, os profesionais da saúde mental apuntan a centrar os seus esforzos en traballar con aqueles que o tentaron para evitar que o volvan facer, así como previr e concienciar aos que teñen condutas suicidas para que non tomen esa decisión; xa que a atenuante máis común entre os suicidios que chegan a termo é o intento previo.

O primeiro paso para ser capaz de contemplar outras alternativas para solucionar os seus problemas, é "falar" deste tipo de actitudes e comportamentos, "non mantelo como un segredo", indica a enfermeira do CHOU. Compartilo axuda a esa persoa a descubrir que non é a única que está a pasar por esa situación, pero o "medo a sentirse xulgados" prevalece moitas veces.

Para facer fronte a este temor, os psicólogos e profesionais sanitarios consideran "primordial" combater a desinformación na contorna próxima da persoa afectada. Para González a clave é "manter a calma e escoitar", estar dispostos a "acompañar sen xulgar" e prestar máis atención "ao que non dicir que ao que calamos, ás veces non hai que dicir nada".

PREVENCIÓN

Tanto para os propios implicados, como para os seus familiares e os profesionais psicosanitarios, a información e os recursos para prevención son a "clave" para desfacer os estigmas, tabús e axudar a desenvolver un "traballo multidisciplinar" efectivo e precoz nesta materia, sinala a psicóloga Isabel Aneiros.

Na mesma liña manifestouse Amparo González, que urxe á Administración "unha estratexia nacional que axude a abordar o suicidio desde unha perspectiva ampla" que se enfoque "desde a prevención", a mellor ferramenta para devolver a esperanza a persoas que sofren comportamentos, condutas, ideas ou actos suicidas, que deben ser tratados "como un problema de saúde máis" en lugar de "invisibilizarlos".

A psicóloga de Feafes precisou que "hai que pór as bases nos estratos máis próximos aos pacientes", como os médicos de cabeceira ou os familiares. En caso dos segundos, non sempre dispoñen do coñecemento suficiente para detectar o que sucede.

PREGUNTAS INCONTESTABLES

O suicidio pódese previr, as condutas suicidas non se realizan para chamar a atención, as persoas non están decididas a morrer e os mozos tamén están implicados nos actos suicidas. Estas afirmacións desmenten os mitos creados ao redor dun problema ocultado e silenciado, pero que a día de hoxe afecta en Galicia a case 12 de cada 100.000 habitantes, a segunda comunidade coa taxa de suicidio máis alta do país, despois de Asturias.

Este número non só implica a 12 persoas, senón tamén ao seu círculo próximo que, segundo Feafes, por cada suicidio existen seis persoas que resultan afectadas emocionalmente de forma indirecta. Para eles perder a un ser querido desta maneira "pon en marcha moitas emocións" e "desata moitas preguntas", a gran incontestable sempre será: Por que o fixo?, explica González.

"Son preguntas incontestables" que ninguén pode resolver, asegura a enfermeira, pero que desde as unidades de prevención e as entidades especializadas trabállase para que estas cuestións non teñan que volver ser expostas.

Suicidio.. GRUPO REI ARDID - Arquivo | Fonte: Europa Press