Físicos, contrarios a eliminar o cambio de hora: "É como erradicar unha vacina que arranxa un problema"

O catedrático do Departamento de Física Aplicada da Universidade de Santiago de Compostela (USC), Jorge Mira e o físico da Universidade de Sevilla, José María Martín Olalla, volvéronse a mostrar contrarios a eliminar o cambio de hora xa que, como alerta Mira, esta decisión sería equivalente a "erradicar unha vacina que é capaz de arranxar un problema".

En declaracións a Europa Press, Mira lamentou "a bóla de neve" formada tras a decisión tomada en 2018 polo Parlamento Europeo e a Comisión Europea que, ao seu xuízo, "lanzáronse a iso sen pensalo demasiado". Ese ano expúxose a proposta de eliminar o cambio de hora --4,6 millóns de persoas participaron na consulta da Comisión Europea, con máis dun 80% de enquisados a favor de pór fin aos cambios horarios-- e iniciouse un proceso que, aínda que consideraba suprimir este cambio en 2019, finalmente aprazouse a 2021, aínda que este prazo tampouco se cumpriu.

Precisamente, coincidindo co cambio horario do último fin de semana de marzo de 2021, a comisión de Transportes do Parlamento Europeo instou os Estados membros a acabar con esta práctica, aínda que o Consello da UE aínda non tomou unha decisión final que tamén se viu atrasada pola irrupción doutras cuestións como a pandemia provocada pola Covid-19 ou o Brexit.

"A decisión non é tan sinxela", alerta Mira xa que, como explica, "se se adoptase o chamado 'horario de verán' todo o ano en Galicia, por exemplo, amencería entre as 9 e as 10 da mañá durante catro meses e en caso de adoptar o de inverno, na costa este peninsular amencería entre as 5 e as 6 da mañá durante catro meses. E en Europa, no caso de Italia, na costa adriática, amencería ás 4 da mañá ou en Berlin ás 3".

"Se non se fixese o cambio estacional de hora, ás 8:30 da mañá de xuño e xullo o sol estaría máis alto sobre o horizonte do que está en calquera momento de decembro e xaneiro, e iso en calquera parte da Península. E é que as sociedades non son estúpidas, e por simple mecanismo de proba-erro acaban atopando o seu punto de equilibrio solar", confía Mira.

Por iso lamenta as opinións a favor de eliminar o cambio de hora "cando foi unha solución que se adoptou para arranxar un problema". "O cambio de hora é unha vacina para arranxar un problema e como moitos cren que está arranxado, pénsase que non fai falla. Isto é ter falta de miras, é como unha vacina que hai que porse para estar ben alienado", insiste.

"Antigamente non facía falla porque a xente se levantaba co sol. No século XX sintonizáronse os hábitos, pero se se elimina o cambio estacional, a xente tenderá a correr o seu horario --por exemplo, se ao levantarse, o sol está xa moi alto, adiantarán a súa actividade-- e ao final perderanse horas. Este problema está a esquecerse e apóstase por unha solución que vai dar máis problemas", advirte.

En calquera caso, lembra que "hai dous ditames de dous organismos e isto está enriba da mesa". "Pero espero que alguén reflexione ou o imos pagar todos", sinala Mira, en consonancia con José María Olalla para quen a decisión da UE é "moi complicada". "Teño a impresión de que os gobernos están a evitala tomar, non sei se pola pandemia ou se porque é moi complexa, pero creo que fallou a análise na Comisión", afirma.

Martín Olalla defende que "o cambio de hora ten vantaxes fisiolóxicas ao adaptar a actividada humana ao sol" e alerta de que "é moi doado dicir que se cambia a hora pero logo elixir inverno e verán non é tan sinxelo".

Así, un estudo publicado recentemente por este profesor na revista 'Chronobiology International' analiza retrospectivamente e desde o punto de vista fisiolóxico as posibles consecuencias da supresión do cambio estacional da hora e conclúe que o mantemento da mesma hora durante os doce meses podería supor un aumento da actividade humana durante a madrugada nos meses de inverno, coas potenciais repercusións na saúde humana que iso levaría.

Para iso, o experto compara o ritmo diario de traballo e o ritmo diario de soño/vixilia en Reino Unido e Alemaña, ambos os países cunha latitude e uns estándares de vida similares, pero no Reino Unido, o cambio estacional da hora está vixente desde o ano 1918, mentres que Alemaña non practicou o cambio da hora desde o final da Segunda Guerra Mundial ata 1980.

A comparación mostra que pola mañá o ritmo de vida de Alemaña está media hora adiantado respecto do británico. Deste xeito, en Reino Unido o inicio da actividade alíñase exactamente coa hora do amencer invernal --o que é óptimo desde o punto de vista cronobiolóxico--, mentres que en Alemaña obsérvase máis actividade humana antes dese momento.

Extrapolado ao momento actual, se a hora de inverno se usase durante todo o ano, Martín Olalla argumenta que máis sectores de poboación volverían ver conveniente adiantar a actividade na primavera-verán: se amence aparentemente máis temperán, máis persoas atoparán conveniente ir antes ao traballo. Se esta preferencia pervive, no inverno induciríase un incremento da actividade humana durante a madrugada invernal, o que non é óptimo desde un punto de vista fisiolóxico.

O autor do estudo sinala finalmente que, en latitudes intermedias, ningunha alternativa está libre dos riscos que as estacións do ano inducen nas sociedades modernas cunha vida social rexida por horarios, polo que o cambio estacional de hora móstrase eficaz para aliñar o inicio da actividade co inicio da luz solar, regulando estacionalmente a actividade humana de forma similar a épocas pasadas.

ARHOE: "O CAMBIO É INACEPTABLE"

Pola contra, desde ARHOE-Comisión Nacional para a Racionalización dos Horarios Españois, piden valorar o modo de vivir do conxunto da poboación española e acomodarse ao que favoreza á maioría.

Como sinala o seu presidente José Luís Casero, que formou parte do Comité de Expertos creado polo Goberno en setembro do ano 2018 --do que tamén forma parte Mira-- "é difícil a unanimidade, pero se a gran maioría de expertos consideraba que o mais apropiado para o conxunto da sociedade e en aras a horarios saudables é o horario UTC ou GMT +1, que é o que imos adoptar agora, ese debería ser o criterio".

"O mantemento do cambio de hora bianual mantén un status que desde o noso punto de vista non é aceptable", insiste Casero, para quen "a supresión do cambio de hora bianual, debería partir da adopción do horario de outubro (mal chamado inverno), baseándonos en que o seu impacto económico é marxinal e o máis acorde con factores como saúde, descanso, produtividade e rendemento (laboral e escolar)".

"O fuso horario equivocado actual non debería ser un problema se fósemos coherentes no noso horario e uso do horario e do tempo. Hai que introducir o tema de fondo e medidas que favorezan a conciliación e corresponsabilidade como un necesario cambio de enfoque do uso do horario. Ter máis horas de luz non significa que as esteamos gozando", conclúe.

Co cambio de hora cúmprese coa Directiva Europea 2000/84/CE que segue afectando, sen excepción, a todos os estados membros da Unión Europea. O cambio horario é obrigatorio e sempre se produce nas mesmas datas e horas no conxunto da UE, de modo que non existe a posibilidade de que un Estado membro non o aplique.