Henrique Monteagudo, sobre Carlos Casares: "Non lle gustaba facer literatura servil a unha ideoloxía ou partido"

"Liberdade, democracia, galeguismo e compromiso coa súa obra literaria". O nome de Carlos Casares, figura imprescindible na construción da Galicia contemporánea e protagonista das Letras Galegas de 2017, pasa por cada unha desas acepcións. Así o entende o académico Henrique Monteagudo, amigo persoal do autor e impulsor dunha recente biografía na que repasa a traxectoria do narrador.

A obra 'Carlos Casares, un contador de historias' naceu dun encargo da Editorial Galaxia, pasando a engrosar a colección dedicada aos homenaxeados cada ano polo 17 de maio. A pesar diso, o propio autor recoñece, nunha entrevista con Europa Press, a súa intención de conseguir "meterlle ganas de novo" á xente para achegarse á figura de Casares.

De entre todas as súas facetas, a biografía reivindica a súa produción literaria como "o legado máis importante" do autor, un enfoque "implícito no título", aínda que ao tempo realiza unha panorámica do seu destacado papel como figura pública, como deputado no primeiro Parlamento galego e un dos impulsores do Consello da Cultura Galega, que presidiu en 1996.

A pesar diso, para Casares había unha liña que separaba o seu compromiso ideolóxico e o seu traballo político da súa creación literaria. "Reivindicábase como escritor e a liberdade para crear. Non lle gustaba ter unha literatura servil a unha ideoloxía ou partido en concreto".

Esta distinción non impedía que o autor tivese "as cousas moi claras como cidadán", comprometido co "movemento antifranquista" e coa democracia, o que lle levou a sufrir "represalias" durante a ditadura e a participar como deputado independente co grupo parlamentario do PSdeG-PSOE.

"NON QUERÍA ATARSE"

Casares, que mantivo unha relación "moi natural" coa lingua galega "desde pequeniño", pasou unha etapa "un pouco problemática" por mor da represión e a persecución da época. "No seminario prohibíronlle falar galego e o seu primeiro libro foi denunciado por un militar, e ordenouse requisar todos os exemplares das librarías".

A través da súa muller entrou en contacto co modelo político e social de Suecia, considerándose "socialdemócrata" e defensor do autogoberno, a pluralidade e a liberdade. Xunto a Camus, ou Hemingway, o seu principal referente estivo na figura de Ramón Piñeiro, "o seu guía espiritual".

"En cambio, non tiña un compromiso de partido político forte, non sentía cómodo na a disciplina de partido. Non quería atarse, por iso foi independente e logo non quixo seguir", destaca Monteagudo.

Esta idea reprodúcese no seu estilo narrativo, presentando o galego como "algo do común e non das elites" e "descargándoo de connotacións crispantes" ou de asociacións políticas, para centrarse así en temas correntes, próximos e atractivos para o lector.

Así mesmo, fronte a outros que buscaban "un estilo brillante e rebuscado", o galego de Casares era "moi claro e atractivo, moi fácil de ler para calquera", para así "chegar a un público moi amplo". "Quería descargalo -o idioma- de moitas asociacións da mentalidade común, como que era algo moi rebuscado ou que tiña connotacións políticas... buscaba asociar o galego a cousas simpáticas, gañalos pola persuasión".

PROXIMIDADE

En novela, "sobre todo", Casares brillaba e gozaba de numerosos seguidores, ata situarse como "o autor máis vendido en galego". 'Vento Ferido, 'Xoguetes para un Tempo Prohibido', 'Ilustrísima' ou 'Sol do Verán', son algunhas das súas obras máis importantes, xunto con 'Deus sentado nun cadeira de brazos azul', "unha novela das máis importantes do século XX en galego".

"Era moi lido desde os seus inicios, tiña unha vocación moi específica de gozar dun público moi amplo. Fixo un esforzo moi grande de gañar ao público", sinalou o tamén secretario da Real Academia Galega.

A proximidade de Casares e a proximidade cos seus lectores multiplicouse coas súas colaboracións xornalísticas, destacando a súa columna 'Á marxe' na cabeceira 'La Voz de Galicia' que era seguida por "centos de miles de persoas cada día".

Outra das súas preocupacións era "gañar lectores novos para o galego", posto que o seu traballo como docente de instituto permitiulle manter "un contacto moi directo" con este sector e situouse como "un dos pioneiros" na literatura infantil e xuvenil, con obras como 'A galiña azul' ou 'As laranxas máis laranxas de todas as laranxas'.

Esta idea tamén lle levou a promover traducións de obras de autores como Hemingway (Ou lanuxe e ou mar), De Saint Exupéry (O principiño) ou Torrente Ballester.

O CASARES INSTITUCIONAL

Xunto ao Casares narrador atopábase o institucional e o xestor cultural, ademais do editor. O homenaxeado levou a entidades como a Editorial Galaxia a unha "situación máis nova e máis aberta, buscando o desafío dos lectores", impulsando tamén a tradución dos clásicos. Tamén participou en A Revísta Graal, que acaba de publicar un número dedicado a el con artigos sobre a súa traxectoria biográfica.

O autor chegou a presidir, ademais, o Consello dá Cultura Galega, onde plasmou a súa concepción da cultura e a súa intención de "superar a visión tradicional" sobre o sector "vinculada só á lingua e a literatura", abarcando tamén as belas artes, as humanidades, os medios de comunicación ou a ciencia e a tecnoloxía.