Morrer na rúa

"O PP esixe aos Servizos Sociais municipais que se fagan cargo de Julius". Este titular adornou con certa frecuencia as portadas da información local entre o verán de 2010 e o día das eleccións municipais.

Por Mar Barcón | A Coruña | 05/12/2011

Julius, un mozo sen teito alemán, declarado xudicialmente apto e refractario a calquera tipo de axuda institucionalizada, vagaba dun lado a outro da nosa cidade -e de toda a comarca- envolvido en mantas empapadas, sempre co seu paso lento e a súa mirada perdida. O PP, en plena precampaña, aproveitaba cada aparición de Julius e o seguimento que del facían os medios de comunicación, para pór en cuestión a eficacia dos Servizos Sociais municipais, atacando así a liña de flotación dun Concello pioneiro e vangardista nas políticas de benestar.

"Hai algunha xente que non quere vivir en sociedade". Así explicaba o mesmo PP coruñés, por boca do agora alcalde, Carlos Negreira, a alarma suscitada pola morte de tres indixentes en apenas cinco días nas rúas coruñesas. E é que, xa se ve, unha cousa é facer oposición con todo e á conta de todo, e outra distinta enfrontarse a un gravísimo problema, sen demasiadas ideas e, como se verá, sen demasiado rigor no intento.  "Isto non debe embazar o traballo das ONGs", insistía Negreira nunha declaración incomprensible e que sorprendeu, especialmente, ás entidades que traballan no mundo da exclusión. Unha cousa é que a maioría dos recursos de estancia e alimento da cidade estean concertados con ONGs e outra ben distinta que recaia sobre elas a responsabilidade da coordinación e avaliación destes medios e moito menos a de garantir a seguridade dos sen teito que vagan polas nosas rúas.

O certo é que, máis aló de declaracións máis ou menos afortunadas, das afirmacións dos responsables municipais despréndese unha certa desorientación á hora de afrontar o problema da exclusión social e algunha lixeireza impropia do asunto que estamos a tratar. Coruña é unha cidade cunha importante rede de recursos concertados para atender ás persoas excluídas: o Refuxio, a Cociña económica, Sor Eusebia, Santa Lucía, Cáritas, Betania, a Cruz Vermella, Protección Civil, Renacer.. e con outras tantas que dan atención especializada a inmigrantes, drogodependentes ou con graves patoloxías, que nalgún momento pon en común servizos e programas de exclusión. Pero as mortes dos últimos días lévannos a unha pregunta inevitable: que está a pasar?. É posible atender ás persoas cun grao de marxinalidade tan elevado que lles limita até a utilización dos equipamentos e servizos normalizados?.

A resposta a ambas as preguntas pode darse de maneira conxunta.  Sucede que os recursos existentes sonnos suficientes ou polo menos non son adecuados para unha parte das persoas sen teito. Podemos ter albergues públicos ou concertados, podemos ter prazas en refuxios normalizados ou en vivendas tuteladas como as que agora anuncia o Goberno local, pero isto non dá resposta a unha realidade que aínda é máis dura, a daquelas persoas que só aceptan vivir na rúa. Por tanto, ha de existir un servizo especialmente indicado para localizar, atender, informar e acompañar -caso de ter que ir ao hospital ou precisar axuda- a estas persoas; un servizo ambulante de emerxencia e atención social que existiu no seu día e que agora debe recobrar presenza e importancia.

A exclusión social non é unha foto fixa senón que a súa importancia e as súas características varían co momento socioeconómico dun país. Innecesario resulta dicir que no momento actual a exclusión é máis numerosa que fai un par de anos e ten, ademais, distintas caras: desde quen poden recobrar o seu emprego e só necesitan axuda coyunturalmente e un programa de integración laboral a quen se deixaron a alma e a saúde na rúa e só aspiran a vivir en paz, aínda que sexa na rúa. Por tanto, a resposta institucional tampouco pode ser única nin moito menos simple; non basta con insistir en convenios con ONGs que proporcionan refuxio, comida ou aloxamento. É imprescindible unha actuación de coordinación de todos os recursos do municipio; transmitir unha información clara e concisa a cada persoa; atallar cada problema desde unha perspectiva individual, buscando un itinerario persoal para cada caso e crear aqueles recursos que non existan e que sexan necesarios neste momento.  Ou sexa, fai falta que alguén se poña á fronte, non con ánimo de compaixón senón co compromiso de traballar para que cada persoa teña as maiores e mellores opcións para vivir dignamente e non morrer sen nome, sen axuda e sen atención.

Sempre quixemos que Coruña fose un lugar diferente, unha cidade en que o benestar e as políticas sociais situásense por encima da media e que cada persoa soubese que os seus concidadáns pensaban que valía a pena traballar e pagar impostos para ter unha cidade mellor. Coruña non pode deixar de ser iso para converterse na cidade onde morren indixentes na rúa só porque "non queren vivir en sociedade".. Ante os graves problemas, os problemas de verdade, fai falta algo máis que un sorriso e dous palmaditas, fai falta rigor nas propostas, seriedade nas formulacións e un pouquiño -aínda que só sexa un pouquiño- de valor para enfrontarse ás dificultades. A tarefa, creo eu, ben o merece.