Como un volcán submarino xerou un meteotsunami a nivel mundial

Investigadores do Centro Oceanográfico de Baleares do IEO-CSIC, a Universitat de lles Illes Balears e o IMEDEA publicaron na prestixiosa revista Scientific Report un estudo que analiza as perturbacións atmosféricas e mariñas xeradas pola erupción do volcán submarino Hunga Tonga no arquipélago Tonga situado no Pacífico sur.

Os resultados do estudo cualifican o fenómeno como un meteotsunami a nivel mundial, un evento tan extraordinario que só se observou dúas veces na era da instrumentación científica moderna: tras a erupción do volcán Krakatoa en 1883, e tras a recente erupción do Hunga Volcán Tonga - Hunga Ha'apai, en xaneiro de 2022. A erupción do volcán Hunga Tonga-Hunga Ha'apai do 15 de xaneiro de 2022 xerou unha resposta atmosférica e oceánica que foi rexistrada por unha cantidade de sensores sen precedentes.

3 VECES Á VELOCIDADE DO SON

A erupción provocou unha perturbación atmosférica que circunvaló a Terra polo menos 3 veces viaxando á velocidade do son. Dita perturbación foi rexistrada por centos de barógrafos en todo o mundo como un aumento de enerxía na banda de alta frecuencia (de 2 a 120 minutos).  Simultaneamente, moitos mareógrafos ao redor do mundo rexistraron, a cada paso da onda atmosférica, oscilacións significativas do nivel do mar na banda de frecuencia de tsunamis (de 2 a 120 minutos), no que se pode denominar un meteotsunami global.

Cabe destacar que as maiores oscilacións do nivel de mar, de máis de 1 metro nalgúns casos, déronse nas costas do Océano Pacífico onde a fonte de enerxía principal foi a onda mariña xerada nas inmediacións do volcán durante a explosión. Por tanto, no Océano Pacífico os cambios de nivel do mar observados foron a suma de dous efectos: un tsunami e un meteotsunami.

DIFERENZAS ENTRE TSUNAMI E METEOTSUNAMI

Observados desde a costa un tsunami e un meteotsunami son eventos indistinguibles. Caracterízanse por ser oscilacións do nivel do mar con períodos de entre 2 minutos e 2 horas. A diferenza radica no seu mecanismo de xeración. Os tsunamis teñen orixes localizadas, como un terremoto ou a explosión dun volcán, que xeran unha perturbación no mar que viaxa longas distancias. Os meteotsunamis son xerados por un cambio rápido de presión atmosférica que á súa vez xera unha onda no mar.

Con todo, estes fenómenos atmosféricos non chegan a ser tan enerxéticos como terremotos ou volcáns polo que os meteotsunamis requiren de certos mecanismos físicos que os amplifiquen. Entre outros, son necesarios fenómenos de resonancia en portos e baías para amplificar os efectos da perturbación atmosférica. Ademais, a magnitude potencial dos tsunamis é moito maior que a dos meteotsunamis, a pesar de que estes últimos poden ser moi daniños como ocorre nalgunhas 'rissagues de Ciutadella', nas Baleares.

"O caso de Tonga móstranos os dous fenómenos: un tsunami orixinado no lugar da explosión que viaxou ás costas do Pacífico e un meteotsunami xerado en todo o mundo pola onda atmosférica que se xerou na explosión', conclúe Joan Villalonga, primeiro autor do estudo e cuxa tese doutoral, aínda en curso, céntrase no estudo de meteotsunamis en Baleares