Os perigos de Instagram e TikTok... como saber que unha crianza pode ser vítima de acoso sexual en Internet

Non inculcar o medo, dialogar e entender por que os nenos poden chegar a intercambian fotos de contido sexual. Son as principais recomendacións que fan os expertos para abordar o "grooming", a acción deliberada de acosar sexualmente a unha crianza ou adolescente a través de internet.

Segundo un estudo de Unicef entre máis de 10.000 mozos de 25 países, só o 36 % dos entrevistados afirma que pode distinguir con certeza ás persoas que menten sobre a súa identidade nas redes. É dicir, a maioría dos mozos non distingue con exactitude cando se produce esta situación e cando non. 

Por iso, nos últimos anos incrementaronse os casos de abusos que empezan a través das redes sociais. "Os datos son os que son, e practicamente un de cada cinco menores recibiu solicitudes sexuais a través de internet, tanto por parte de persoas adultas como por parte doutros menores. Ademais, dous de cada tres menores que practican "sexteo" --intercambio de imaxes íntimas-- faino baixo presión ou coacción", explica Irene Montiel, profesora do grao de Criminoloxía na Universitat Oberta de Catalunya (UOC) e experta en "grooming". 

E, ante este panorama, como poden educar os pais aos seus fillos e fillas para que non sexan vítimas do "grooming"?. "Saber identificar estas situacións é clave para o desenvolvemento psicosocial saudable, igual que o é falar cos mozos das relacións abusivas que se dan fóra de liña. A asimetría de idade, de poder ou de posición, ou calquera forma de coacción na interacción, definen unha situación como abusiva", asevera esta experta nun comunicado.

"RESPECTO, CONVIVENCIA E IGUALDADE"

Montiel considera que, para diminuír o risco de ser vítimas (ou agresores) de abusos en liña, "o primeiro que hai que facer é educar aos fillos no respecto, a convivencia e a igualdade". O segundo é ensinarlles que é a violencia ou unha relación abusiva para que poidan identificala, e para isto é imprescindible ofrecerlles unha educación sexoafectiva adecuada. E o terceiro, darlles un bo exemplo, non só en canto ao uso do TIC, senón tamén con respecto á regulación emocional e as relacións saudables", engade a experta.

Así mesmo, Vanesa Rodríguez, profesora dos Estudos de Psicoloxía e Ciencias da Educación da UOC, afirma en nota de prensa que "tamén é importante ter en conta que, como nais e pais, debemos acompañar aos nosos fillos nos espazos virtuais, do mesmo xeito que os acompañamos nos que non o son". 

O Portal de Menores da Oficina de Seguridade do Internauta pon a disposición das familias listados de aplicacións que axudan a controlar as páxinas web, recomendacións para crear unha escola e un fogar ciberseguros, e unha guía completa para un uso responsable e seguro de internet.

NON PROHIBIR E NON FALAR DIRECTAMENTE

Pero como alertar aos fillos sen que caian no medo? Rodríguez explica que "é fundamental ter en conta que, para o traballo preventivo sobre abusos, non sempre é necesario falar diso directamente. Non se trata de que sempre estean alerta, senón de que aprendan a detectar situacións que se saen dos límites dunha relación saudable". "A conversación entre nais e fillos debe ocupar un lugar central na dinámica familiar": ser próximos e ofrecer o testemuño propio como ferramenta educativa. É dicir, "interesarse polas súas relacións e tamén facelos partícipes das nosas", indica. 

Tamén Irene Montiel engade que non se trata de prohibir totalmente o acceso ao TIC, pero que, no caso dos máis pequenos, "hai que saber a que riscos se expoñen e como se producen". Segundo a experta, redes sociais como Instagram ou TikTok "son moi prexudiciais, e non só para a saúde mental e o desenvolvemento cognitivo e emocional dos nenos e nenas, xa que tamén son utilizadas por persoas que buscan algún beneficio de tipo sexual, como poden ser imaxes, encontros en liña, citas ou mesmo relacións afectivas".

Por iso, Montiel considera que, "desde o momento en que se produce o primeiro contacto do menor coa rede, débese evitar que navegue sen supervisión algunha por estes ciberlugares, e hai que establecer medidas de protección".

ENTENDER

Como lembran as expertas, se os pais detectan algún comportamento estraño por parte dos seus fillos, é tan importante preguntar como escoitar.  A especialista explica que, moitas veces, o menor busca o recoñecemento de persoas adultas. Así pois, "se comprendemos isto, poderiamos converternos nos seus referentes ou, polo menos, buscar adultos da súa contorna que o sexan de forma protectora", asevera.

No entanto, Rodríguez lembra que hai que afastarse do concepto de interrogatorio, xa que a carencia de diálogo pode confundir e acabar cun matiz máis ben inquisitorio. "Hai que dicirlles que notamos que algo sucede e que estamos en disposición de falar con eles. Debemos mostrar interese e vontade de axuda, ser unha figura válida á que poden recorrer sempre que o necesiten", conclúe. 

Doutra banda, no caso de non dar coa conversación adecuada, Montiel recomenda preguntar ao neno ou nena "se entre os seus amigos hai alguén a quen lle pasou isto ou aquilo (por exemplo, que un adulto o contacte por internet) e pedirlle a súa opinión respecto diso ou como actuaría se lle ocorrese, ademais de deixarlle caer que podería contar connosco e que sempre estariamos ao seu lado".

FERRAMENTAS DE CONTROL

Existen moitas aplicacións de control parental, como Family Link, Qustodio ou SecureKids. A xuízo de Montiel, estas ferramentas "poden axudar ás familias a establecer limitacións de distintos tipos (como de tempo, contidos, aplicacións permitidas, etc.) e, ademais, supervisan a actividade dos menores".  

Outro punto importante é que, no momento no que se produza un delito, debe comunicarse á Axencia Española de Protección de Datos para poder solicitar, se é necesario, a retirada de imaxes íntimas ou humillantes que circulen pola rede e poder blindar o contido delituoso ante outros depredadores sexuais.