Vítimas de violencia de xénero recoñecen sentirse “cuestionadas e xulgadas” pola xustiza

En España, o 11% das mulleres maiores de dezaseis anos sufriu violencia física por parte da súa parella ou ex-parella nalgún momento da súa vida. O 8,9% sufriu violencia sexual e o 31,9% denunciou ter sido sometido a violencia psicolóxica. Unha porcentaxe moi alta destas mulleres (máis do 80% nos tres casos) denuncia que os episodios ocorreron máis dunha vez.

Son datos da Macroenquisa sobre violencia contra as mulleres 2019, elaborada polo Ministerio de Igualdade do Goberno de España. Despois de pasar por estas experiencias, algunhas destas mulleres enfróntanse a outra experiencia que pode ser igualmente dolorosa: denuncialas e pasar polo proceso legal.

Co estudo The Impact of Intimate Violence on Women in Criminal Courts: Beyond the Victim-Survivor Dicotomy, Alazne Aizpitarte, Josep Maria Tamarit-Sumalla, Patricia Hernández-Hidalgo and Laura Arantegui Arràez, researchers from the Criminal Justice System (VICRIM) da UOC, analizan como a autopercepción dun grupo de 23 mulleres residentes en España estivo condicionada pola experiencia de sufrir violencia da súa parella e pola súa interacción cos profesionais do sistema xudicial.

A experiencia de sufrir violencia, medo e intimidación por parte dunha parella condiciona moito a autopercepción das mulleres. En consecuencia, moitas presentan sentimentos ambivalentes, baixa autoestima e unha complexidade psicolóxica que as sitúa nunha situación claramente vulnerable, algo que se manifesta cando dan o paso de denuncialo e afrontar o proceso xudicial.

"É importante ser conscientes de que as vítimas de violencia de xénero chegan así, con esa "mochila emocional" á xustiza penal", explica Hernández-Hidalgo, profesora de Dereito e Estudos de Ciencias Políticas e coautora do estudo. “Pasar por este sistema non é inocuo para elas, porque pola súa especial situación de vulnerabilidade emocional teñen un maior risco de ser vítimas secundariamente polo propio sistema: moitas delas séntense xulgadas e cuestionadas polos operadores xurídicos, non se senten creídas”.

TESTEMUÑA DE 23 MULLERES

O estudo The Impact of Intimate Violence on Women in Criminal Courts: Beyond the Victim-Survivor Dichotomy baséase na experiencia de 23 mulleres residentes en España que sufriron violencia dentro das súas relacións heterosexuais e que denunciaron os feitos. Os seus relatos mostran grandes diferenzas na forma en que viviron o proceso e na súa autopercepción.

Os resultados mostran o impacto psicolóxico negativo que en moitos casos tivo sobre as vítimas a interacción co persoal da xustiza: "Moitas recoñeceron sentirse cuestionadas, xulgadas ou non escoitadas", sinala o estudo.

Para o equipo de investigación, estas narracións revelan a tendencia do sistema xudicial a reproducir as dinámicas de atribución social dos trazos de victimización. “Como sociedade a imaxe que temos das mulleres maltratadas é a de mulleres débiles, vulnerables, pasivas e necesitadas de especial protección”.

"Pero que pasa cando unha muller maltratada non se axusta a ese perfil? Que pasa cando non parece desaliñado, deteriorado ou débil, ou cando vai declarar ao xulgado vestida e maquillada? Algunhas das mulleres entrevistado explicounos que, sendo este o seu caso, a súa condición de vítima foi cuestionada con frases como "Vostede non dá o perfil de vítima de violencia de xénero".

A xustiza penal está moi influenciada polo proceso de etiquetaxe baseado en clichés e ideas preconcibidas sobre como debe ser e comportarse unha "boa vítima", o que incrementa o risco de victimización secundaria. Na maioría dos casos, a experiencia durante o proceso xudicial non lles resulta de axuda.