Yolanda Castaño reflexiona sobre a dignificación de oficios culturais no primeiro ensaio, Premio Ramón Piñeiro 2023

A poetisa galega Yolanda Castaño presentou este luns o seu ensaio 'Economía e poesía; rimas internas', gañador do Premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2023, onde abre un debate sobre a "dignificación" dos oficios creativos e explora un sistema no que ve "profundas desigualdades e algunhas carencias estruturais e sistémicas".

A autora estivo acompañada esta mañá polo secretario xeral da Lingua da Xunta de Galicia, Valentín García, o director xeral da Editorial Galaxia, Xosé Manuel Soutullo; e José Antonio Menéndez, de Caixa Rural -- que colabora coa iniciativa --.

Yolanda Castaño confesouse "feliz e agradecida" de que a súa primeira incursión no ensaio cultivase un premio "de tanto prestixio" como o Ramón Piñeiro e, en referencia á 'polémica' que xerou o seu libro e que se comentou durante a presentación, sinalou o "curioso" que resulta que sáeche coa defensa "dun certo tipo de dereitos, dun certo tipo de traballadores".

"O que pretendín foi abrir un debate, que nos sentemos a conversar sobre un asunto sobre o que había, creo, un tupido veo que xa tocaba descorrer para ser moito máis transparentes e achegar posturas con respecto ao debate", explicou.

O que se atopou a autora durante o proceso de documentación e escritura desta obra, sinalou, é un sistema de "profundas desigualdades", con defectos "estruturais e sistémicos" que afectan o centro da cadea de valor, que é o libro.

E é que, reflexionou Castiñeiro, queda "patente" que poden vivir do libro, editoriais, librarías e distribuidoras, pero ao autor, "única parte imprescindible do libro", recibe en moitas ocasiones "moedas simbólicas": visibilidade, prestixio, recoñecemento e ata agarimo. "Pero esas moedas simbólicas non acaban de cotizar no sistema económico no que estamos obrigados a convivir", puntualizou.

"A PROFESIONALIZACIÓN, O HORIZONTE MÁIS DESEXABLE"

Este "desaxuste", continuou, pode chegar a provocar unha fenda de clase. "Se deixamos a literatura exclusivamente en mans de quen se pode permitir non recibir a máis mínima remuneración a cambio, acabaremos deixando fose probablemente a moitas voces interesantes, aínda que sexan incómodas", augurou.

Por iso, o camiño da profesionalización debería ser o horizonte "máis desexable posible" e o "máis accesible". "Se o carácter profesional non resta crédito a un músico porque viva diso, ou a unha pintora, non ten que levantar suspicacias no caso dunha escritora", defendeu.

A obra, comentou, é froito de reflexións, ideas e comentarios de máis de 20 anos, un tempo que lle serviu como estratexia narrativa para analizar a evolución do sistema nas últimas décadas, con cambios "moi positivos".

Con todo, insiste en que esa evolución "permite ser máis críticos co pasado e tamén manter as expectativas e as esperanzas para o futuro". "Pero si que se constata unha evolución e un progreso. De feito o libro, para min, ten un final feliz. Hoxe en día ninguén me chama de ningún espazo para unha colaboración gratuíta, algo que si ocorría ao principio da miña carreira", sinalou.

Yolanda Castaño destacou tamén que a reflexión non ten que aludir só aos escritores, senón tamén a outros oficios creativos e culturais de todo tipo e remarcou o "excelente" momento que vive a literatura galega.

"TEMOS A MADUREZ SUFICIENTE PARA ABORDAR ESTA CUESTIÓN"

Nesta mesma liña expresouse Valentín García, que subliñou "o momento de madurez e de esplendor" que vive o sistema literario galego, polo que é momento de abordar este tipo de cuestións. "Temos a madurez suficiente para poder abordar con acougo e con tranquilidade temas como este", insistiu.

"Tampouco me gustan as polémicas, pero é verdade que as polémicas son moitas veces as que fan mover o mundo", incidiu, destacando ademais a riqueza do acervo cultural galego, "xa non só como exercicio de creación literaria, senón como un exercicio de pensamento, unha guía de como actuar, de que diálogos abrir para mellorar o proceso de creación".

Pola súa banda, Soutullo rexeitou utilizar a palabra 'polémica' para referirse a a obra, xa que "sempre ten un aspecto divisivo, mesmo agresivo". "As partes que polemizan sempre teñen unha postura pechada e pouco aberta para escoitar á outra e neste caso, en cambio, ábrese para o debate e para a reflexión e si que permite entenderse e aproximarse", afirmou.

Así, deu o parabén a Yolanda, esperando que o debate sexa "eficaz" para a cultura galega e agradeceu tamén ás entidades colaboradoras (Xunta de Galicia e Caixa Rural) o seu apoio para a continuación da celebración do premio.

Precisamente, o representante de Caixa Rural tamén destacou o "interesante" da reflexión que expón Castaño e subliñou que seguirán apoiando este tipo de iniciativas, que se "aliñan perfectamente" coa función social da entidade, iniciativas que "poden mellorar un pouco o medio económico-social" de Galicia".

Presentación da obra gañadora do Premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2023, 'Economía e poesía; rimas internas', de Yolanda Castaño. XUNTA DE GALICIA | Fonte: Europa Press