A creación audiovisual en galego é suficiente para a normalización da lingua?

A produción audiovisual nunha determinada lingua pode ser un barómetro co que medir o grao de saúde que ten esa lingua. En países con minorías lingüísticas como o caso finés, onde algo máis do 5% das persoas falan sueco, a mesma TV pública finesa creou unha canle para este público. Outro exemplo é a BBC Wales, para a poboación de Gales, no Reino Unido. Ambas mostras recollen como linguas minoritarias poden ter o seu oco audiovisual tanto no informativo como no creativo.

Actividades nunha das edicións anteriores do Laboratorio Audiovisual de Vedra

Falamos con dúas persoas que traballan dentro do audiovisual. Con elas quixemos abordar se a creación en galego é dinámica, se reflicte unha implicación profunda do audiovisual galego coa lingua e axuda a mantela viva.

NON É ABONDO

Davide Cabaleiro traballa en Euskadi. Formou parte de equipos audiovisuais para producir ficcións como “Matalobos”. Tamén ten feito traballos como “Sitio distinto”, documental sobre os galegos e galegas emigradas a terras vascas. Por tanto, sendo coñecedor de dúas realidades diferentes, pódese facer con el un exercicio de comparación entre dúas maneiras de entender a creación de filmes, documentarios ou programas nunha lingua minoritaria.

“A produción en galego nunca é suficiente, sempre pode ir a máis” apunta Cabaleiro. Preguntado se existen diferenzas entre o modelo vasco e o galego responde: “Creo que se fai máis produción audiovisual en éuscaro que en galego porque hai máis promoción e máis investimento público para facelo”. Con todo, considera que “en Galicia a produción é boa mesmo non existindo suficiente investimento”.

Beli Martínez, produtora e creadora dentro do audiovisual galego, coincide con Cabaleiro en que a  produción en galego “nunca é suficiente, nunca hai produción abondo”. Non obstante, o que antes parecía unha eiva, a lingua, supón agora un factor diferencial “que o asumimos como normal, mesmo algo bo que nos pode distinguir doutras producións noutros territorios”. 

Martínez ademais remarca que actualmente a produción en Galicia “é diversa, hai uns anos cando todas as propostas que tiñan máis visibilidade estaban entorno ao documentario”. Mais a produción  audiovisual foi abríndose a novas expresións, sobre todo en ficción. “Mesmo agora parece que o documental está sendo deixado e que se aposta máis pola ficción quizais porque accede a outros orzamentos”.

É FÁCIL CREAR EN GALEGO?

A creación de ficción en galego supuxo un paso máis de cara a normalización da lingua. Este xénero supón para Davide Cabaleiro “unha maneira moi doada de promocionar a lingua, coma se non se decatasen de estaren facendo política língüística”. E aínda así, as dificultades para que un proxecto en galego saia para adiante, moitas veces dá con dificultades unha e outra vez. “No caso de “O sabor das margaridas”, ningunha produtora española quixo darlle para adiante, mais Netflix non  puxo atrancos para facela en galego”.

A día de hoxe, “O sabor das margaridas” é unha das series máis vistas en Reino Unido e Irlanda. “Isto naturaliza a lingua, algo como aconteceu co Apalpador, que saíu dos centros sociais de Galicia e agora está totalmente normalizado” di Cabaleiro. A ficción de xénero negro é unha das temáticas que teñen abordado desde as produtoras galegas. Se hai algún xénero que estea sen tocar, para Cabaleiro é o histórico, porque “hai temas que non se poden tratar, porque non interesa que a xente comece a coñecer a realidade histórica”.  Corrixir puntos como este poderían, en palabras do director galego afincado en Euskadi, “dignificar a cultura, dignificar o país”.

“En todo audiovisual hai certo direccionismo”, di Beli Martínez. Con todo, a directora galega sinala que nestes últimos anos, sobre todo por parte de AGADIC, “entenderon perfectamente que había que promocionar o cinema galego e en galego como embaixador da nosa cultura”. E o control sobre todo o audiovisual galego que apuntan algunhas voces? “Controlar é complicado, mais poden rexeitar a compra de determinados filmes ou poñer dificultades no financiamento”.

E a libertade do e da artista para crear o contido que desexa? A nivel de produción agora mesmo hai certa libertade para a creación segundo Martínez que remata con que “outra cousa é o control nos medios galegos, que iso daría para falar”.

Outro punto onde coinciden as opinións tanto de Cabaleiro como Martínez está no documento realizado polo Consello de Europa sobre a situación actual do galego. “A produción en galego non é suficiente cando o Consello de Europa lle dá un tirón de orellas á Xunta pola situación do galego” di Martínez. Cabaleiro vai máis alá sinalando o “interese en facer desaparecer a identidade galega, porque hai unha verdadeira política de desaparición”.

Producir audiovisual en galego e de calidade é posible. A creación do audiovisual en galego non é suficiente, e aínda así, algúns traballos son rexeitados para triunfaren por outras vías. O galego vende, como demostraron algúns filmes de recente estrea, tamén internacionalmente.