Unha investigación pon cifras aos duros recortes sanitarios de Feijóo e os seus efectos durante dez anos

Aumento das listas de agarda, menos quirófanos, caída de máis dun 4,5% das cirurxías e descenso de case un 7,5% do persoal sanitario. Estes son algúns dos principais efectos que os recortes sanitarios dos gobernos de Alberto Núñez Feijóo tiveron na sanidade pública galega, especialmente, entre os anos 2010 e 2018 e, nomeadamente, entre o 2010 e 2014.

Así o pon de manifesto un estudo que avaliou o impacto global que os recortes do gasto da Xunta durante os gobernos de Feijóo tiveron en certos aspectos da calidade da súa asistencia sanitaria, e que realizaron M.S. Vilas-Iglesias, do Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago de Compostela (IDIS) e J. Caamaño-Alegre, do Departamento de Economía Aplicada da Universidad de Santiago de Compostela (USC). O informe leva por título “Una investigación de caso único sobre el impacto de los recortes en la calidad asistencial de un servicio autonómico de salud completo”, e publicouse na revista especializada en sanidade “Anales”.

OS RECORTES

O Goberno de Feijóo adiantouse a outros gobernos autonómicos e aplicou xa no bienio 2010-2011 un severo recorte ao gasto sanitario que non comezou a reverterse até 2015. Dito gasto foi en 2014 un 13% menos que en 2009, e o gasto por persoa protexida equivalente a efectos de gasto sanitario perdeu case tres puntos máis (sobre o cálculo de leste e outros datos relativos ao gasto, véxase o material complementario). 

O estudo lembra que o gasto de capital esborrallouse un 62,6% e a remuneración do persoal caeu un 10,3%. Á taxa máxima de reposición do 10% e a xubilación obrigatoria aos 65 anos, virían engadirse a redución de persoal temporal e diversas medidas de carácter retributivo. A diminución de efectivos foi de 1.364,5 persoas, é dicir, un 4% do total, sendo o colectivo máis damnificado o persoal sanitario non facultativo (enfermeiras, sobre todo). En termos da clasificación funcional, o axuste proporcionalmente maior recaeu nos gastos de farmacia e prótese. Nos servizos primarios de saúde, a caída do gasto total chegou ao 11,3%; nos servizos hospitalarios e especializados quedou nun 3,7%.

Os autores da investigación destacan que a maior incidencia dos recortes na atención primaria pode deberse, en parte, á reorganización das áreas sanitarias, nas que se unificou a xestión dos servizos primarios e hospitalarios, quedando o mando baixo estes últimos e perdendo con iso os ambulatorios capacidade de influír na repartición de fondos.

O MÁIS AFECTADO

Unha das principais conclusións foi a peor evolución dos tempos de espera media cirúrxica nos principais anos dos recortes (2010-2014). Así, o volume de actos cirúrxicos no ámbito do SERGAS caeu un 4,54% en 2009-2010 e, a partir de aí, a súa tendencia mantívose por baixo da media anterior do bipartito. Algo análogo ocorreu co número de quirófanos en funcionamento por efecto recortes en 2008 e 2013. 

Así, produciuse un descenso dun 7,44% no persoal total por cama en funcionamento entre 2010 e 2018. “Existe ampla evidencia de que a escaseza de enfermeiras, a súa sobrecarga de traballo e precarización, poden derivar en falta de vixilancia ao paciente e no que se coñece como fallo de rescate: a deterioración na condición dun paciente que puidese ser evitado mediante a precoz intervención dunha enfermeira que actuase de forma apropiada”, indican os investigadores. 

Ademais, a escaseza e descapitalización do persoal facultativo tameń puido afectar á calidade da prescrición farmacolóxica. De feito, o risco de morte por complicacións médicas ou cirúrxicas tendeu a crecer máis naquelas CCAA con menor incremento do gasto entre os períodos anterior e posterior ao comezo da crise.

DETERIORO DO SERVIZO

Os autores da investigación detectaron efectos significativos que evidencian a sensibilidade aos recortes de certos aspectos da calidade asistencial. “Trátase, primordialmente, de aspectos ligados ás condicións de prestación do servizo e non blindados pola relación médico-paciente: dificultades de acceso, deficiencias xenéricas e menor percepción de mellora global”, apuntan os autores da investigación.

Por iso, suliñan, nada indica, por outra banda, que iso poida atribuírse a un aumento da demanda de atención sanitaria derivada da crise económica. De feito, a chamada poboación protexida equivalente a efectos de gasto sanitario creceu a un ritmo moito máis lento no período dos recortes que no inmediatamente anterior. “E nos indicadores de frecuentación e volume de servizo (consultas externas, pacientes dados de alta) tampouco se aprecia inflexión á alza”, aclaran.

VALORACIÓN DOS PACIENTES

Os autores tamén investigaron a percepción que estes recortes tiveron na opinión pública galega e recoñecen que, no caso galego, moitas das respostas do Barómetro Sanitario non parecen reflectir “ese impacto negativo que cabería esperar”. 

Con todo, aclaran que tales respostas poden ser “enganosas “porque a crise e as políticas de austeridade “tenden a rebaixar as expectativas dos pacientes  e a facelos máis conscientes do valor de contar cun sistema de asistencia sanitaria universal e gratuíta”. “É cando se pregunta aos enquisados se cren que a atención mellorou ou empeorou respecto do últimos cinco anos, cando se ve que a súa percepción da dinámica global é menos favorable”, indican.

RECOMENDACIÓNS

Finalmente, cren que do estudo despréndense implicacións para a política e xestión sanitarias en tres vías. A primeira sería na importancia de contar con series estatísticas homoxéneas e longas. A segunda, na necesidade de detectar o deterioro da situación laboral do persoal sanitario, especialmente, o non facultativo e o auxiliar,  e as deficiencias nas condicións físicas e ambientais da contorna hospitalaria e na aplicación dos protocolos. 

A última incide na conveniencia de considerar o longo prazo nas decisións de recorte. “Estas inciden especialmente no capital físico (infraestrutura e equipamento) e humano (xubilación obrigatoria aos 65 anos e fuga de talentos), e o seu impacto pode pasar inadvertido cando non afecta tanto ao nivel actual de servizo como á capacidade e adaptabilidad do sistema”, afirman os investigadores.