Os morcegos que nos arrodean, portadores de múltiples coronavirus

A orixe da pandemia de covid-19 segue sendo investigada por científicos de todo o mundo. Aínda que non foi posible determinar até agora a fonte, na comunidade científica hai amplo consenso en que, como outros coronavirus, o SARS-CoV-2 xurdiu na natureza, non nun laboratorio, e probablemente saltou a humanos desde algunha especie animal. Cando menos esa segue sendo unha das principais hipóteses. Nesa liña, os morcegos acapararon unha importante atención por parte dos científicos, xa que se sabe que son hóspedes de diversos coronavirus e outros patóxenos.

Dos 194 morcegos analizados, o 53% deu positivo en coronavirus en polo menos unha das tres probas de PCR realizadas

Agora, un grupo de investigadores vén de presentar os resultados dun estudo de patóxenos virais en especies de morcegos na península ibérica para a identificación de novas variantes xenéticas de coronavirus. O que atoparon foi que un pouco máis da metade dos morcegos analizados (o 53%) portaba algún tipo de coronavirus, mostrándose unha “alta prevalencia destes virus nos morcegos da península ibérica”, salientan os autores da investigación.Os resultados do estudo veñen de publicarse na revista científica International Journal of Veterinary Science and Medicine.

Na península ibérica hai identificadas 31 especies de morcegos autóctonos, das que 22 foron incluidas neste estudo, con presenza desde o oeste ata o leste da España peninsular. Detalladamente, para detectar a presenza e distribución dos diferentes coronavirus en morcegos, capturáronse 194 exemplares de 22 especies en 19 sitios distribuídos por cinco provincias, durante o verán de 2020, en plena pandemia de covid-19: A Coruña, Pontevedra, Ourense, Salamanca e Murcia. Tras tomárselles mostras a cada exemplar para as análises, todos foron posteriormente liberados.

En total, analizáronse 194 hisopos orais mediante tres probas de PCR diferentes (PCR xenérica en tempo real de coronavirus, PCR convencional múltiple e PCR en tempo real específica para SARS-CoV-2). A detección con PCR xenérica de coronavirus mostrou 102 positivos dos 194 hisopos orais analizados. Despois, a PCR múltiple amplificou 15 mostras positivas.

En canto aos tipos de coronavirus, sábese que os alfacoronavirus e betacoronavirus se orixinan en morcegos e infectan só a mamíferos, mentres que os gammacoronavirus e deltacoronavirus evolucionaron a partir de aves e grupos de xenes porcinos. No caso deste estudo, a maioría dos coronavirus detectados nos morcegos pertencen ao xénero alfacoronavirus, con múltiples alfacoronavirus identificados por ata cinco variantes xenéticas diferentes que coexisten nun mesmo morcego.

Unha das mostras analizadas resultou positiva en betacoronavirus, grupo no que se clasifica o SARS-CoV-2, causante da covid-19

Mentres, no grupo de betacoronavirus é onde se clasifican o SARS-CoV, MERS-CoV e SARS-CoV-2, que provocaron as tres grandes pandemias nas últimas dúas décadas. No estudo realizado en morcegos da península ibérica, unha das mostras positivas identificadas nun morcego da especie Miniopterus schreibersii (coñecido como morcego das covas) resultou positiva para a PCR xenérica de coronavirus e a PCR específica para SARS-CoV-2.

Con todo, comentan, “aínda que foi positiva para a PCR do SARS-CoV-2, non se pode confirmar, xa que a información proporcionada por esta PCR é moi limitada porque amplifica un pequeno fragmento do xenoma do SARS-CoV-2 e, polo tanto, a confirmación requiriría a secuenciación máis profunda do xenoma”.

Non obstante, engaden, “a secuencia obtida da PCR en tempo real para esta mostra apoiou que se trata dun coronavirus do xénero betacoronavirus, moi relacionado co SARS-CoV-2”.

Os resultados do estudo son moi interesantes a nivel de saúde pública, xa que, como destacan os seus autores, “apoian a rápida evolución dos coronavirus para xerar novas variantes xenómicas potencialmente patóxenas probablemente a través da coinfección e recombinación”.

O certo é que 19 das 22 especies de morcegos analizadas resultaron positivas para a presenza dalgún tipo de coronavirus, sendo Barbastella barbastellus (morcego das fragas), Plecotus austriacus (morcego orelludo meridional) e Rhinolophus mehelyii (morcego de ferradura mourisco) as únicas especies que non mostraron resultados positivos en ningún tipo de coronavirus.

Dos 194 morcegos analizados, o 53% deu positivo en coronavirus en polo menos unha das tres probas de PCR realizadas. Resultados que “suxiren unha alta prevalencia destes virus nos morcegos da península ibérica”, apuntan os investigadores.

CONTAXIO A HUMANOS

Algo que preocupa aos autores do estudo é a presenza de varias cepas de coronavirus nunha soa mostra. Concretamente, identificouse máis dunha variante de alfacoronavirus en dous exemplares. Neste sentido, explican: “A recombinación é un dos principais motores da evolución dos virus; tendo en conta a rápida evolución e complexidade destes virus con capacidade suficiente para xerar novos xenomas, a coexistencia de diferentes coronavirus nun mesmo morcego permite que a existencia dunha recombinación entre eles no interior do animal poida converterse nun risco para outros animais e humanos”.

Ademais, os resultados, din, “confirmaron a capacidade dos morcegos para resistir e tolerar virus con baixa viremia e a ausencia de síntomas clínicos, o que se observou incluso en morcegos infectados experimentalmente con virus altamente letais como o henipavirus, MERS-CoV, virus do ébola e virus de Marburg”.

Con todo, engaden, serán necesarios “estudos de cohortes e a longo prazo” para “determinar o impacto dos coronavirus, en termos de infección e evolución da enfermidade, nos morcegos nativos da península ibérica”.

"A coexistencia de diferentes coronavirus nun mesmo morcego pode converterse nun risco para outros animais e humanos"

Como lembran estes expertos, “os morcegos son reservorios para unha ampla gama de virus diferentes, incluídos os coronavirus, onde son presuntos precursores de virus como o SARS-CoV, MERS-CoV e máis recentemente o SARS-CoV-2”. E “o risco de aparición de patóxenos zoonóticos en humanos depende das interaccións entre os humanos e os animais infectados, os reservorios e/ou vectores, ou o seu medio”, comentan.

Aínda que recoñecen que falta moito por saber sobre os posibles saltos dos coronavirus de animais silvestres a humanos, apuntan que “o cambio climático, o cambio de uso da terra (deforestación, urbanización, intensificación dos cultivos), as alteracións do hábitat, os cambios na xestión da produción animal e na dispoñibilidade de alimentos e auga e outras actividades humanas favorecen e aumentan as interaccións entre os humanos e outros animais” e, polo tanto, aumentan o risco do salto de virus da vida silvestre á humana.

Os científicos cren que os resultados deste estudo son interesantes para “fomentar a investigación para comprender e caracterizar mellor a variabilidade xenética dos coronavirus e os seus hóspedes naturais”, e así “mellorar as medidas de control e prevención contra as enfermidades zoonóticas emerxentes recentemente asociadas”.

ORIXE DA PANDEMIA DE COVID-19?

Aínda que non hai ningunha proba concluínte, algúns indicios científicos seguen apuntando aos morcegos como a posible fonte desde a que, directa ou indirectamente, o SARS-CoV-2 saltou aos humanos, causando a pandemia de covid-19.

Este mesmo ano, a prestixiosa revista Nature fixo público un traballo de investigadores do Instituto Pasteur de París que suxeita aínda máis esa hipótese.

A OMS mantén que a transmisión do SARS-CoV-2 ao ser humano se produciu “moi probablemente” desde un morcego a través dun terceiro animal que non se identificou

Os investigadores franceses analizaron unha mostra de 645 morcegos (pertencentes a 6 familias e 46 especies) que viven en covas do norte de Laos e atoparon especificamente neles tres virus que consideran moi relacionados SARS-CoV-2.

Segundo este estudo, tres especies de morcegos albergan coronavirus "xeneticamente semellantes ao SARS-CoV-2". Os expertos argumentaron que eran os virus máis parecidos ao coronavirus responsable da covid-19 xamais atopados ata a data. A semellanza, de feito, ascende a máis do 95% do xenoma. Isto, por unha banda, apunta directamente aos que, ata agora, destacan como os familiares máis próximos atopados ao coronavirus covid-19. Por outra banda, a semellanza xenética suxire que estes outros coronavirus tamén teñen a capacidade de infectar humanos.

Estes científicos sosteñen que é moi probable que o coronavirus causante da covid-19 se orixinase da mestura de varias liñaxes de virus presentes nestes morcegos. É dicir, non houbo unha variante illada que "saltou" aos humanos, senón que foi a mestura de diferentes liñaxes de coronavirus a que forxou o virus que infectou o paciente cero (o primeiro humano infectado co SARS-CoV-2).

O estudo tamén reforza a orixe natural do novo coronavirus, xa que a súa análise xenética e a súa extraordinaria semellanza con outros patóxenos presentes na natureza confirmaría que o coronavirus SARS-CoV-2 se orixinou nun animal e non nun laboratorio.

A mediados de xaneiro de 2021, a Organización Mundial da Saúde (OMS) enviou unha misión a Wuhan e outras cidades de China para investigar a orixe da covid-19. A principal conclusión dos científicos foi que a transmisión do virus ao ser humano se produciu “moi probablemente” desde un morcego a través dun terceiro animal que non se identificou. O documento, ademais, descartou que a pandemia tivese a súa orixe nun laboratorio, aínda que se deixaron abertas outras hipóteses.