A Avogada Xeral do TXUE pronunciarase sobre a 'macrodemanda' por cláusulas solo o 18 de xaneiro
Asociación de Usuarios de Bancos Caixas e Seguros (Adicae) presentou contra 44 entidades bancarias, ante o Xulgado do Mercantil nº 11 de Madrid, unha acción colectiva de cesación das cláusulas solo nos contratos de crédito hipotecario de interese variables.
Por Europa Press / Redacción | MADRID | 29/09/2023 | Actualizada ás 20:14
A Avogada Xeral do Tribunal de Xustiza da Unión Europea (TJUE), Laila Medina, pronunciarase previsiblemente o 18 de xaneiro de 2024 respecto diso da 'macrodemanda' por cláusulas solo abusivas en préstamos hipotecarios presentada pola Asociación de Usuarios de Bancos Caixas e Seguros (Adicae) contra 101 bancos e caixas españois.
É de destacar que as opinións do avogado xeral non son vinculantes para o tribunal europeo, que ditará sentenza máis adiante, pero na maioría dos casos as súas conclusións coinciden co fallo definitivo.
En novembro de 2010, a asociación presentou contra 44 entidades bancarias, ante o Xulgado do Mercantil nº 11 de Madrid, unha acción colectiva de cesación das cláusulas solo nos contratos de crédito hipotecario de interese variables, de tal maneira que limitan a variación dos tipos de interese dos préstamos hipotecarios impondo un tipo de interese mínimo.
Ademais, nesa acción, que posteriormente foi ampliada ata as 101 entidades, pedíase que se condenase aos bancos s reembolsas as cantidades abonadas en aplicación destas cláusulas. En total, 820 consumidores se personaron individualmente en apoio das pretensións de Adicae, segundo sinala o tribunal europeo a través dun comunicado.
A demanda foi estimada parcialmente en primeira instancia, salvo para tres entidades (BBVA, Abanca e Caixas Rurais Reunidas). Así, o xulgado declarou a nulidade destas cláusulas, ordenou a supresión das mesmas e o cesamento do seu uso de maneira non transparente, aínda que determinou que seguisen en vigor os contratos en cuestión.
As entidades bancarias foron, ademais, condenadas a reembolsar as cantidades indebidamente cobradas en aplicación das citadas cláusulas a partir do 9 de maio de 2013, data da publicación da sentenza do Tribunal Supremo nº 241/2013.
Neste punto, cabe lembrar que o Supremo confirmou o carácter abusivo das cláusulas solo, debido á falta de transparencia material, e declarou a súa nulidade. No entanto, baseándose no principio de seguridade xurídica, limitou os efectos da súa sentenza a partir da data de publicación da mesma, de modo que só deberían ser restituídas as cantidades indebidamente abonadas sobre a base das devanditas cláusulas con posterioridade ao 9 de maio de 2013.
A este respecto, o TJUE sinalou na súa sentenza do 21 de decembro de 2021 que a xurisprudencia española que limita no tempo os efectos da declaración de nulidade das cláusulas solo contidas nos contratos de préstamo hipotecario en España é incompatible co dereito da Unión Europea.
Pola súa banda, as entidades bancarias apelaron a sentenza do xulgado de primeira instancia. A Audiencia Provincial de Madrid desestimou a maioría destes recursos de apelación, pero estimou en parte o de Banco Popular por apreciar a existencia de cousa xulgada, aínda que mantivo a condena á devolución de cantidades.
Posteriormente, os bancos decidiron presentar recurso ante o Tribunal Supremo que dirixiu, pola súa banda, cuestións prejudiciales ao TJUE para aclarar se unha acción coletiva que se resume a un control abstracto dunha cláusula contractual é apropiada para examinar a transparencia das cláusulas solo, xa que este exame requiriría dunha apreciación concreta de todas as circunstancias que rodearon a celebración do contrato.
En opinión do Supremo, é "extremadamente complexo" poder concluír que se pode facer un control de transparencia unívoco destas cláusulas cando unha acción colectiva refírese "a miles de cláusulas predispostas por decenas de entidades bancarias diferentes, durante un longo período de tempo, sometidas a cambios lexislativos en canto á súa formulación e sen posibilidade de contrastar a información precontractual ofrecida en cada caso aos consumidores".
O Supremo tamén pregunta se é posible caracterizar ao consumidor medio, pois aínda que a xurisprudencia do TJUE refírese ao consumidor medio normalmente informado e razoablemente atento e perspicaz, o nivel de atención e de perspicacia dun consumidor pode variar en función de datos legais, de esixencias publicitarias nacionais ou sectoriais ou mesmo de elementos da lingua propia utilizada na información comercial fornecida, que poden marcar unha esixencia diferente de dilixencia informativa e de advertencia no consumidor.
Así, o Supremo considera que estas cláusulas solo impactaron a "grupos moi heteroxéneos de consumidores", de modo que sería "moi difícil" adoptar un criterio sobre a base do concepto de 'consumidor medio' ao levar a cabo o exame da transparencia das cláusulas.
"EXCESIVA DURACIÓN" DO PROCEDEMENTO
A través dun comunicado, Adicae explicou que este pasado xoves tivo lugar a vista oral onde a avogada xeral mostrou a súa preocupación pola "excesiva duración deste procedemento" e que o TJUE interesouse pola situación "real" dos consumidores afectados.
Segundo a asociación, a banca española mantívose na súa estratexia de "evitar que se lles condene conxuntamente nun só procedemento para que o consumidor véxase obrigado a acudir só ante os tribunais", facendo valer "un comportamento que lles permitiu atrasar e mesmo evitar devolver as cantidades pagas indebidamente".
Pola súa banda, Adicae defendeu a necesidade de que o procedemento termine cunha sentenza que confirme a viabilidade da acción colectiva como medio de protección válido dos consumidores a nivel europeo.
Ademais, asegura que os seus argumentos "foron apoiados" pola Comisión Europea e algúns Estados membros, como Polonia e Portugal, mentres que "sorprendentemente" España "volveu a apoiar os argumentos da banca, como vén sendo habitual nos últimos tempos".
