Falan as persoas maiores, centro da diana do coronavirus: os seus medos, as soidades e as guerras diarias

Filla: Mamá, como estás? Vai frío por aí?

Nai: Hoxe aínda non me asomei á ventá, pero onte cando foron os aplausos notei un aire frío do norte. (...) Por aí todos ben?

F: Todos ben!

N: E os veciños?

F: Tamén, todos ben.

N: Décheslles recordos da miña parte?

F: Si, dei!

N: E desde onde?

F: Pois desde o outro lado da pista.

N: Berrando? (risas)

F: Si, total aquí non nos oe ninguén... 

Nai e filla atinan a colocarse diante da pantalla do móbil e a través dela míranse, escóitanse e conversan. Nunca antes se comunicaran deste xeito, mais a pandemia de coronavirus na que boa parte do mundo anda envolto eleva as videoconferencias como o contacto máis próximo permitido cos seres queridos. A nai, Pura, vai camiño dos 96 anos e vive nun piso do centro da Coruña acompañada polo seu neto. A súa filla asentou xa hai ben tempo nunha aldea do interior da provincia e rolda os 63. 

PURA, 95 ANOS, A CORUÑA

A Pura nunca lle gustou dicir a súa idade, mais hoxe as idades importan. O coronavirus puxo no centro da diana as persoas maiores de 65 anos, máis de nove millóns en todo o estado, que asisten estes días á expansión dun virus que lles mete o medo no corpo. Á hora do xantar e á hora da cea, observan como a presentadora do informativo fai reconto das persoas falecidas e puntualiza os seus anos de vida. Pura come e escoita. A un metro e medio dela atópase o seu neto, que colocou unha mesa adicional no salón para poder manter a distancia recomendada mentres xantan.

"El di que ten medo de contaminarme. El si que sae facer a compra pero como eu estou aquí metida, dime que non me vai pasar nada. Así e todo, eu teño certa preocupación, desde logo. Poño o termómetro pola mañá e pola noite. O meu neto dime que para que quero facelo tanto, pero eu quero saber a temperatura. De momento, 35º sempre. Que máis queres saber?". Pregúntolle entón polos aplausos; "saes á venta todos os días ás oito?". "Eu asómome deste unha habitación e o meu neto desde outra. Asómome e aplaudo. Eu dentro e os brazos fóra. Onte puxen unha bufanda tapando a boca porque o frío cústame, pero bueno, fágoo". Para de falar e calcula: "Dentro dunha hora tócame". 

Pura sempre foi unha muller moi activa. De feito, un día antes de que se decretada o estado de alarma, ela aínda baixou ao negocio do seu fillo, ao banco, ao súper... "Agora non saio, pero sabes o que fago? Pola mañá dou un paseo pola casa. Empezo na cociña, entro no salón, saio ao corredor ata a entrada e logo volvo e repito... E así vou contando os paseos. Á noite fago igual, despois de aplaudir". Asegura que non ten tempo para aburrirse. Arregla a súa habitación, fai a comida, limpa o salón, ve as series da televisión... "Esa é a miña vida".

Os telediarios parécenlle "un follón". "Ao principio pensei: este chico - di polo presidente do Goberno, Pedro Sánchez - parece que o está facendo ben, pero están aparecendo cousas coas que moita xente non está de acordo. Eu aí xa non me meto". Pura conta que nunca se imaxinou pasar aos seus 95 anos por unha situación semellante. Lembra cando era cativa e o seu pai a meteu nunha habitación durante unha noite enteira porque "había tiroteos pola guerra", mais para ela, isto "está sendo moito peor". "Eu, desde logo, aínda que me digan que se pode saír, non vou saír". "Nunca?", salta a súa filla asustada. "Non, muller, pero só sairei cando estea eu segura". No momento en que iso ocorra, ten claro que é o que máis lle apetece: "Andar! Andar ao aire libre!".

LUZ FANDIÑO, 88 ANOS, SANTIAGO DE COMPOSTELA

Soan de novo os tons. Ao outro lado da liña, ben axiña, descolga o teléfono a poeta Luz Fandiño, unha muller con moita vida ás costas que agora vive soa nun piso de Santiago de Compostela aos seus 88 anos (bueno, ela di riseira que son 16!). "Como estás, Luz?". "Moi ben... Mira, cando é un encerro obrigatorio non se leva nada ben; pero o meu pensar é optimista, porque me vexo moi arroupada". Por baixo da súa voz escóitase un documental na televisión, que di que é o que máis lle agrada ver nestes días. 

"Estou escribindo moito e lendo moito, e tamén calcetando porquiños!, non teño nin tempo para aburrirme nin para que me faga tanto dano o illamento", conta calmada. A xuventude faille "un colo marabilloso", explica ao teléfono: "Teño no meu edificio unhas rapazas que, sen coñecemento a unha da outra, me puxeron un papeliño por debaixo da porta ofrecéndoseme para o que necesitase. Trouxéronme froita... Todo o que lles pedín e mesmo algunha cousa máis".

Non sente anguria nin soidade, aínda agora estando soa. "Eu fun polo mundo e sufrín a soidade cando non tiña familia nin amigos, ese é o drama da volta dos emigrantes", lembra. No seu relato mestúranse constantemente recordos dos seus anos como sirventa en París, das aprendizaxes da súa nai e da súa avoa en pleno franquismo, das lecturas da súa mocidade, daquela Igrexa á que tanta carraxe lle garda... Nestes días, o seu teléfono non para de soar. "Só o feito de que me chamen é coma se me deran unha dose de humor. O único medo que eu teño é que vós enfermedes, coidádevos moito. Esta tempada non se sabe ata cando vai chegar, pero o meu ánimo non decae, de verdade". 

Ao longo da conversa, Luz Fandiño vai despregando toda a súa teoría ao redor desta pandemia, que para ela, é "fabricada". "Non cabe dúbida de que esta se trata dunha guerra biolóxica coa que intentaban matar varios paxaros dun tiro: liquidarnos a nós, aos vellos, para que vós, xente moza, non tiverades referencia do que non vivistes. Teñen moito medo, precisamente, ao contacto da xuventude coa vellez, porque vós tedes a forza e nós temos a memoria, que é un xeito de non caer nas mesmas trampas que nos puxeron a nós". Conta todo isto alto e claro, con convicción. A poeta recoñece que non se imaxinaba verse nesta situación, mais a estas alturas tampouco lle sorprende.

Luz nunca conxeniou coa xente da súa idade. Sempre di que saiu "ra" e que se rodea da mocidade para evitar que pase fame de comida e fame de ler, como lle aconteceu á Luz Fandiño máis cativa. "Cando todo isto pase, celebrarémolo moito!", di esperanzada antes de colgar o teléfono. 

ÁLVARO E GELES, 90 E 74 ANOS, LUGO

Terceira chamada. Esta vai dirixida a un matrimonio que vive nun piso do centro de Lugo. Eles chámanse Álvaro e Geles e teñen 90 e 74 anos respectivamente. Isto lévano "como poden", conta ela dende o outro lado do teléfono. Son persoas áxiles e viaxeiras e agora, de súpeto, víronse "suxeitos" entre catro paredes. O seu home propón todos os días baixar á rúa polo xornal, mais tamén todos os días acaba desistindo desa idea. "Agora, el pasea pola casa adiante e eu fago a bicicleta estática pola mañá e pola tarde, menos mal que a teño!", agradece. Buscan no móbil as noticias de El Progreso, fan pasatempos e van deixando que as horas pasen un na compaña do outro.

Da compra encárgase unha das súas fillas. Cada vez que vai, Geles déixalle preparado o lixo na porta e a filla recólleo e descarga alí mesmo as bolsas do mercado. "Así levamos desde o día 12", conta. "Cando mo trae limpo todo cun pano cunha gotiña de lixivia ou de vinagre. Limpo tantísimo... Teño tal medo enriba que todo o que vén de fóra me asusta. Mañá quedáronnos de traer un pedido. E que fago? Poño uns periódicos fóra? É que non sei xa que facer. Cando o souben xa me puxen nerviosa, seguro que esta noite durmo mal por iso", recoñece.

Conciliar o sono neste tempo non está sendo tarefa sinxela. Sobre todo nos primeiros días, nos que se informaba moitísimo e pasaba as noites sen durmir. Agora optaron por ver "o mínimo" a televisión. "Desbórdanos". Escoitar constantemente que formas parte do grupo de risco lévase "fatal": "Dáche un complexo...", pensa. Durante a conversa Geles tampouco pasa por alto o drama das residencias de maiores. "Iso saca á luz as condicións nas que viven algunhas persoas. De aquí en diante teñen que controlalo", reivindica.

A pesar de todo, chega á conclusión de que, dentro do que cabe, "somos privilexiados: estamos na casa, temos teléfono...". Moitas veces véñenlle á cabeza os antepasados que viviron unha guerra e tantas privacións. "Eu creo que tiñan un resorte especial para ver as cousas con máis tranquilidade e serenidade. Daquela non tiñan nada, nin sequera auga nas casas... Nós queixámonos seguido e realmente non temos motivo, pero fáltanos a vida diaria, o poder saír, ver os amigos, tomar un café, dar un paseo... Agora acabouse". 

E volve saír a palabra "guerra". "É doutro tipo, non hai inimigos físicos, non sabes contra que loitas...", relata. "Dáme medo como poida ir evolucionando e como o tome moita xente". Do que fará cando isto remate, Geles non dubida: "Faime moitísima ilusión reunir a toda a familia". Case que entre bágoas, esta muller, igual ca Luz e igual ca Pura, pousan o teléfono para seguirse coidando e resistindo.