A matogueira en perigo: especies invasoras, construción e falta de proteción oficial
As denominadas matogueiras de toxo, breixo e outras plantas de pequeno tamaño ven minguar a súa extensión, ocupando o seu lugar especies invasoras. Á parte disto, asociacións ecoloxistas e ambientalistas acusan á administración de non cumprir coa preservación destes hábitats, algúns deles, lugares de especies endémicas únicas.
Por Moncho Mariño | Santiago de Compostela | 26/09/2020 | Actualizada ás 22:00
As rozas obrigatorias para evitar a expansión de incendios non fan distinción entre o tipo de monte ou ecosistema. Así, zonas de alto valor ecolóxico como económico sofren a acción de maquinaria pesada que elimina un manto vexetal e unha fauna única en segundo lugar. Ademais, a eliminación de determinadas especies vexetais non permite o desenvolvemento de actividades económicas como a apicultura, mesmo a gandería en extensión. Máis aínda, segundo movementos ambientalistas e ecoloxistas, as rozas están favorecendo a rápida expansión de especies foráneas ou invasoras. Isto débese a que a súa eliminación se realiza en época de floración, por tanto, as sementes destas plantas invasoras acaban espallándose e ocupando máis espazo.
A MATOGUEIRA
Serafín González da Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN) e Julio Valeiras de Ecoloxistas en Acción, resaltan que a matogueira non é un espazo “baleiro”. “A mala reputación da matogueira, onde hai toxo ou breixo e outras plantas, vén de ser visto como un espazo sen valor, e nós insistimos que si o ten” di González. Ese valor é adxudicado á matogueira de interior como de costa. Ambas as dúas recollen baixo o seu manto tanto unha variedade de fauna importante como unha ampla variedade de insectos.
“Hai unha fauna avícola importante como as dúas variedades de tartarañas, a aguia real que ten neses terreos unha zona de caza, a aguia cobreira, e logo están os reptis e os insectos polinizadores” enumera González. Entre os polinizadores están as avellas, a base para o sector apícola, un sector con presenza dentro do sector agrario. En tal caso, a visión popular negativa sobre estas áreas fixo que durante moito tempo se visen como terras improdutivas, só para gando extensivo, e esta visión negativa “non está a ser corrixida pola administración”.
A directiva 4030 da UE recoñece que estes lugares son de especial protección como xa recolleu Galicia Confidencial. A cuestión é que desde a Consellería de Medio Ambiente aluden a que “non se protexe a “matogueira” -xa que este é un termo pouco específico e que incluiría silvas, toxos, xestas, uces, etc- senón unha serie de hábitats con diferentes características e niveis de protección”. Certo que as áreas de toxo, silva e outras arbustivas, non están protexidas.
Hai diversos hábitats, como a breixeira seca ou a breixeira húmida, que deben conservarse de acordo co sinalado no Decreto 37/2014, de 27 de marzo polo que “se declaran zonas especiais de conservación os lugares de importancia comunitaria de Galicia e se aproba o Plan director da Rede Natura 2000 de Galicia”, di Medio Ambiente. Aínda así, non recoñecer determinadas plantas arbustivas como parte dos ecosistemas protexidos, é algo discutible segundo fontes ambientalistas consultadas.
ROZAS E INVASORAS
A falta de protección para as áreas de toxo, silva e outras plantas arbustivas propias do ecosistema galego, fai que a intervención humana en moitos casos sexa cando menos, contraproducente. “A matogueira ou mato, é un ecosistema que co paso do tempo pode transformarse en bosque” di Serafín González. Con todo, a presión urbanística, madeireira ou o simple maltrato con accións cuestionables (creación de firmes en camiños con cascallos, uso como vertedoiros incontrolados) está poñendo en perigo estas zonas.
Un caso recente foi a polémica desatada por unhas rozas en Cabo Estai, no concello de Vigo, onde se usaron máquinas pesadas. Logo de consultar este punto, tanto o Concello de Vigo, como o Servizo de Costas e Medio Ambiente, declararon que eran zonas particulares. Posiblemente os propietarios estaban aplicando a lei que obriga a limpar fincas en período de risco por incendios.
O que si destacaron desde Ecologistas en Acción foi o uso de maquinaria pesada para os labores de corta. Outro punto que sinalaron foi a escasa presenza de flora autóctona nesa parte da ría de Vigo. “Son áreas urbanizadas sobre todo con vivendas unifamiliares, cos seus xardíns e desde aí é moi probable que se estenderan as plantas invasoras desta zona”. Entre esas especies están a herba da pampa ou a herba de coitelo, moi invasivas as dúas. Outra especie invasora é a margarida africana e como non, o eucalipto.
“Desde logo que se son fincas particulares fano con toda a boa intención, por lei hai que rozar, mais nesta época do ano é cando florencen estas invasoras e a roza o que fai é espallar a súa semente” din desde Ecologistas en Acción. Non obstante, a mesma organización sinala que hai algúns puntos onde aínda pervive o mato autóctono, aínda que carente de protección.
Os intereses que poden estar detrás da destrución de áreas cubertas de arbustivas moi comúns en Galicia, van desde os urbanísticos, industriais (como a implantación de eólicos), madeireiros ou simplemente a desfeita intencionada sen buscar rendemento ningún.
A maioría de voces consultadas consideran que todas estas áreas deberan estar protexidas, porque nalgúns puntos concretos poden existir especies endémicas só dun lugar e que ata o de agora, non se tiña noticia delas. Por iso a insistencia de colectivos ambientalistas e sociais, en pedir a inclusión dentro do Plan Director da Rede Natura de todos estes espazos.
