Da Comuna ao Sacré-Coeur

No silencio dos camposantos amoréanse milleiros de defuntos. Hainos ilustres, senlleiros na historia por méritos que a sociedade recoñeceu. Hai panteóns con varios nichos da familia e hainos cun único nicho. Hai tumbas feitas na terra e outros están afuracados no granito.

Por Xurxo Martínez | Vigo | 14/11/2011

Hai sartegos con figuras que simbolizan a morte e hainos con bustos do falecido. Hainos de mármore, de granito... Hai campas que poñen só o nome e outras que teñen o seu epitafio. Mais, a meirande parte, son xente anónima que, pasado uns anos e sen renovar o seu dereito a estar soterrado, son arrincados da terra, queimados, botados en calquera lugar se a familia non os reclama. Eis o verdadeiro final da maioría de nós. Na morte persisten as diferenzas: os que teñen cartos mercan a súa eternidade; os humildes son expulsados.

Hai cemiterios que pagas por entrar e hainos que son de balde. En Londres, no Highgate, tes que abonar un par de libras para observar tumbas escachadas e repudiadas polas raizames, ramallos que ocultan os camiños e converten o sitio nun rocho de refugallos. En París, no Pére-Lachaise, non pagas ren pero reparas nas indicacións, nos camiños ben coidados, nos gardas que che facilitan a visita.

Dende a entrada principal hai que andar un rato deica chegar ao fondo do recinto. Camiñas sobre o empedrado que incomoda o paso. Á esquerda, diferentes monumentos á memoria de republicanos españois que loitaron pola liberación de París, de brigadistas durante a guerra civil, de asasinados polo nazismo. E segues andando e hai mausoleos polos mortos nos campos de concentración da guerra mundial. Enormes esculturas que escenifican o inevitábel azar.

Porén, nós imos deternos no chamado Muro dos Federados.

O lugar está recollido respecto da vía principal. Aínda se concentra máis o silencio. Unhas rosas pousadas no chan. E séntese entón o gurgullar do sangue derramado, o apreixar do peso da historia, a expresión dun sono desfeito. A placa lembra en letras douradas “Aos mortos da Comuna. 21-28  Maio 1871”.

Neste espazo foron fusilados unha presa de homes e mulleres que combateron para manter a vixencia dun novo xeito de exercer a liberdade como xénero común. A declaración dos dereitos humanos quedou relegada pola declaración dos dereitos da humanidade. Non hai bustos, non hai esculturas, non hai unha relación de nomes. Só “Aos mortos da Comuna”, nunha placa pendurada do muro que foi o cadafalso do destino imaxinado. Deixaron, porén, a mellor ensinanza que puideran ofrecer: a experiencia dun goberno xestionado polos de abaixo.

A historia da Comuna é coñecida, ou un ben se pode documentar por internet se non a coñece. O que xa non resulta tan frecuente é recoñecer a simboloxía desa igrexa que coroa París, o Sacré-Coeur (en Montmartre).

Os parisinos onerosos abandonaron a cidade ante o avance das tropas prusianas. O baleiro de facto de poder foi asumido polos humildes que resisten ao invasor. Gobernan e loitan. Entón os onerosos reparan que o verdadeiro inimigo non é o invasor senón os seus compatriotas. O perigo non era unha burguesía allea senón uns traballadores paisanos con poder propio.

Prusianos e onerosos parisinos uniron forzas para derrocar a Comuna. Conseguíreno. Fusilaron a moitos que se parapetaran en Pére-Lachaise. Velaí o Muro dos Federados.

Mais esta historia atopa a fin cando varios destes onerosos deciden erguer, en lembranza desa vitoria sobre os seus veciños, a igrexa do Sacré-Coeur. Os cimentos son o sangue callado dos federados; as trabes son os esqueletes dos comuneiros; os piares son as arelas extirpadas daqueles que quixeron tomar o sol, conquistar o ceo na terra.

As guías, os paneis ou os panfletos turísticos non contan este relato porque, ao final, a memoria deses anónimos é cinsa mentres os onerosos mercaron, novamente, a súa inmortalidade coa igrexa que domina París.