Antonio Fraguas, "explorador do mundo rural" e "Indiana Jones dos camiños"

A carballeira de Famelga, xunto á escola onde Antonio Fraguas pasou a súa nenez, foi testemuña da grande homenaxe institucional impulsado pola Real Academia Galega ao mestre, escritor e investigador de Cotobade, protagonista este ano do Día das Letras Galegas.

"Explorador do mundo rural" e "Indiana Jones dos camiños" foron algúns dos apelativos escoitados durante o pleno extraordinario público celebrado pola institución da lingua en Cercedo-Cotobade.

A académica Fina Casalderrey destacou que, para Fraguas, "o ensino foi o impelente da súa existencia", e lembrouno como un home que "explorou a cara oculta da Lúa" na súa intensa obra e traballo para Galicia, cos seus bos e malos momentos.

"Entregouse á causa do galeguismo sen rancores nin vinganzas", insistiu, lembrando que o intelectual fora "represaliado" por participar "intensamente" na campaña do plebiscito do Estatuto de Autonomía, o que carrexou que en novembro de 1936 fose "depurado e apartado da educación pública durante anos".

A pesar de todo, "a docencia foi a súa armadura para resistir" e dedicouse a impartir pasantías ata que recuperou o exercicio da súa profesión na Facultade de Filosofía e Letras, e posteriormente no Instituto Masculino de Lugo e desde 1959 no Instituto Feminino de Santiago -actual Instituto Rosalía de Castro- "onde as súas alumnas lle chamaban San Antonio", explicou a académica de número da RAG.

Desde a súa faceta de profesora, Fina Casalderrey mostrou o seu agradecemento a Fraguas "e a eses primeiros mestres que deixaron o pouso da súa sabedoría e a súa ética".

PLACA DE HOMENAXE

Precisamente, o pleno da RAG -que contou coa asistencia do presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijóo- estivo precedido polo descubrimento dunha placa na escola de Famelga onde Antonio Fraguas foi alumno do mestre Antonio Vidal Proenza, "outra persoa determinante no seu futuro", sinalou o académico Clodio González na súa descrición do autor homenaxeado.

Desde a súa infancia no lugar de Loureiro e posteriormente o seu paso polo Instituto de Pontevedra ata a creación do Museo do Pobo Galego, onde Fraguas foi director e presidente do padroado, González repasou tamén a súa participación nun mitin das Sociedades Agrarias de Distrito para combater o caciquismo, a súa achega á posta en marcha en abril de 1924 da Sociedade da Lingua ou o seu contacto co Seminario de Estudos Galegos, onde se relacionou con Ramón Otero Pedrayo, Vicente Risco ou Xosé Filgueira Valverde, entre outras personalidades.

Ademais, Clodio González continuou a traxectoria de Antonio Fraguas coa súa vinculación ás Irmandades da Fala e o Partido Galeguista. En todas as facetas que chegou a desenvolver, "nunca deixou de ser aquel neno de aldea", resaltou o académico correspondente da RAG.

"COMPROMISO" CO PAÍS

Pola súa banda, o académico Francisco Díaz-Fierros analizou o perfil de Fraguas como xeógrafo, desde o punto de vista da paisaxe "e todo o que tiña que ver coa humanización miúda do espazo natural". Así, comparou a Fraguas con Rosalía de Castro na súa consideración "dos vales e as augas como o marco da súa mirada de paisajista" e a importancia que o autor lle daba a "a comuñón do ser humano coa natureza".

O presidente da RAG, Víctor Fernández Freixanes, anunciou que os actos ao redor da vida e a obra de Antonio Fraguas non finalizan no Día das Letras Galegas, senón que continuarán ao longo do ano ata que, a finais de 2019, será o protagonista dun simposio que se celebrará na sede académica, na Coruña, e que contará coa colaboración do Museo do Pobo Galego e o Consello da Cultura Galega.

Freixanes fixo extensiva a defensa da paisaxe e a natureza por parte de Fraguas, á defensa do patrimonio e da lingua galega.

Neste sentido, lembrou o seu "compromiso co país" e os efectos da Guerra Civil e a ditadura en quen foron asasinados polas súas ideas políticas, quen desde o exilio en México, Uruguai ou Buenos Aires converteron eses países latinoamericanos en "capital da alta cultura galega" ou, en cambio, como Fraguas, quedaron "no exilio interior en circunstancias moi duras e non perderon a esperanza e o traballo, loitando por recuperar a dignidade", concluíu.