(Vídeo) Punta Castiñeiras: a evocadora paisaxe dunha das últimas fábricas de salgadura de Galicia, reconvertida en conserveira

No confín da praia do Castro, en Castiñeiras, en Ribeira, emerxen as siluetas pétreas do que noutro tempo foi unha fábrica de salgadura e, máis tarde, unha conserveira. Hoxe, os muros semiderrubados, entre a area e o mar, evocan un pasado intenso de traballo, comercio e transformación cultural. A comezos do século XX había en Galicia 363 fábricas de salgadura, 38 de escabechado e 106 de conserva, das que un número importante se atopaban nesta vila coruñesa. O sal empregado na salgadura procede, fundamentalmente, da desalinización da auga do mar grazas aos 'caixóns' existentes nas fábricas de salgadura. Os exemplares que se van conservar introdúcense durante un tempo no sal provocando a súa desecación. O produto así conservado pode aguantar varios anos. Punta do Castro non é só unha ruína: é un poema en pedra e sal, unha voz do pasado que, dentro de pouco, falará en primeira persoa. Así, neste recuncho de Ribeira, a historia pode lerse cos ollos e o corazón.

DE SALGADURA A CONSERVEIRA: VESTIXIOS INDUSTRIAIS

As primeiras pistas arqueolóxicas neste lugar apareceron durante os traballos de recuperación ambiental arredor do ano 2013. Nesa ocasión, a maquinaria de Costas descubriu baixo a escombreira os restos dunha antiga fábrica de salgadura, cuxa estrutura --muros e depósitos-- conservábanse en bo estado: parte dos seus muros aínda estaban en pé e a estrutura orixinal aparecía intacta entre a terra. Posteriormente, estes vertixios revelaron múltiples etapas: unha fábrica de salgadura orixinal, un edificio reconvertido en conserveira e as ruínas que vemos hoxe. O Concello de Ribeira, tras os estudos realizadas polo arqueólogo Miguel Vidal, asociou esta construción a comezos do século XIX, aínda que as investigacións documentais non permitiron unha datación exacta.

UN PATRIMONIO QUE TRASCENDE MUROS

Estas ruínas non só son pedras: son símbolos da historia ribeirense. A salgadura de peixe foi columna vertebral da economía pesqueira da vila, estruturando un oficio e unha cultura propia que trascendeu á conserveira. Dende o século XV en adiante, Ribeira adquiriu un notable peso económico grazas á salgadura. As técnicas, herdadas dos comerciantes cataláns, marcaron o desenvolvemento local, transformando a industria do peixe e sentando as bases dunha boiante actividade conserveira en séculos posteriores. Hoxe a ruína preséntase coma un punto de atopo entre pasado e presente, reflexionando sobre a identidade industrial vencellada ao Atlántico e á Ría de Arousa. A rehabilitación do espazo busca converter o lugar nun faro cultural, tanto para veciños como para visitantes, ofrecendo un espazo interpretativo, educativo e de ocio que relate a epopeia dun oficio que perdura na memoria colectiva.

ECOS HISTÓRICOS NO TEXTO

A salgadura tradicional tivo o seu apoxeo en Galicia entre os séculos XVIII e XIX, especialmente impulsada polos comerciantes cataláns asentados na costa galega. A partir da segunda metade do século XIX e, sobre todo, a comezos do século XX, a salgadura comeza a perder protagonismo fronte á industria conserveira, moito máis rendible e moderna. Moitas fábricas de salgadura foron reconvertidas en conserveiras, como semella ser o caso de Punta do Castro. Descoñécese o nome exacto da empresa que ocupaba este espazo, aínda que en Ribeira outras conserveiras como 'Cerqueira' proliferaron dende comezos do século XX en adiante. Sen embargo, esta tradición pesqueira semella ter raíces moito máis antigas. O topónimo 'castro' suxire a presenza de asentamentos prerromanos, aínda que este caso concreto de Castiñeiras non foi polo de agora asociado a achados castreños directos --como acontece noutros 'Punta do Castro' espallados por Galicia adiante--. É, sen embargo, unha pista do forte vínculo humano con esta costa dende fai moito milleiros de anos.

TRANSFORMACIÓN E RECUPERACIÓN DO ESPAZO

Entre os anos 2013 e 2015, a intervención ambiental municipal para loitar contra o feísmo en Punta do Castro supuxo un investimento de case 1,2 millóns de euros para liberar 14.200 metros cadrados, acondicionar camiños, áreas verdes e pistas deportivas na contorna, para converter a parcela da fábrica nun parque comunitario. Este proceso, con todo, non borrou as ruínas, senón todo o contrario: mantívoas como vestixio vivo. Actos municipais posteriores impulsaron a construción dun miradoiro e, entre os anos 2017 e 2025, fóronse destinando de 86.000 a 150.000 euros a proxectos para musealizar a fábrica e adecuala como centro de interpretación da cultura industrial e pesqueira local. Polo momento o museo aínda non está habilitado.

UN PRESENTE EVOCADOR

Hoxe, Punta do Castro combina natureza, historia e intervención social. As súas ruínas, aínda que efectivamente son ruínas, son tamén testemuña do paso de séculos e do devir económico de Ribeira. Na súa rehabilitación, respírase poesía: o mar como narrador, a pedra como memoria e o balcón creado polo concello como ventá cara esa herdanza. As previsións así o reflexan: un parque de disfrute cidadá que sirva tamén de aula aberta sobre técnicas antigas de conservación de peixe, sobre a convivencia entre industria e litoral e, en última instancia, sobre a construción dunha identidade colectiva que persiste máis aló do tempo. Ribeira --dende a súa concesión do título de cidade por Afonso XIII en 1906-- baseou a súa prosperidade na pesca, a salgadura e a conserveira.

VISITA RECOMENDABLE

• Accesibilidade: O camiño natural conecta con pistas deportivas e zonas axardinadas, ideal para camiñantes e familias.
• Interpretación futura: Cando conclúa a musealización, poderanse coñecer os sistemas de salgadura, os procesos e a organización laboral de antano.
• Punto evocador: Miradoiro con vistas á Ría de Arousa, onde o mar e as ruínas cohabitan nunha atmosfera poética e reflexiva. Ao fondo, pode verse a illa de Sálvora.

 

 

 

 

Ver esta publicación en Instagram

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Una publicación compartida de Galicia Confidencial (@galicia_confidencial)