Ricardo Antunes: "ser proletario hoxe é unha traxedia"

Conversamos co sociólogo brasileiro Ricardo Antunes, profesor titular de Socioloxía do Traballo na Universidade Estadual de Campinas. Ten criticado o sistema laboral nacido das industrias 4.0. Estima que vivimos unha situación de contrarrevolución pagada polo grande capital, e ve nas plataformas dixitais unha nova modalidade de escravitude, porque considera que a tecnoloxía non foi creada para a humanidade.

Por Moncho Mariño | Santiago de Compostela | 22/11/2019 | Actualizada ás 22:00

Comparte esta noticia

-Vostede escribiu o libro O privilegio da servidão. Ser proletario hoxe é un privilexio?
Digamos que é unha traxedia, porque cada vez máis somos proletarios informais, precarios, intermitentes, dependentes dun aparato dixital que non comandamos. Mais poderíase tornar un privilexio e é un privilexio cando no mundo hai miles de millóns de traballadores e traballadoras que non teñen traballo. Enton por iso O privilegio da servidão é unha provocación. Se este mundo non sofre mudanzas profundas de aquí a dez anos poderei dicir que fun moderano na miña análise, pois a situación está peor do que eu imaxinaba.

Ricardo Antunes
Ricardo Antunes

-Significa entón que clase traballadora desaparecerá para converterse nunha caste de servidores ou servidoras?
Non, eu uso aquí servidume como metáfora. Eu a tese que defendo é que o traballador e a traballadora xoven do noso tempo dentro das plataformas dixitais, Amazon, Uber, Cabyfy ou da Glovo, toda esa miríada de empresas dixitais, a xente nova estanse convertendo en escravos dixitais. Ao contrario da desaparición do proletariado que foi unha tese eurocéntrica, nós temos unha enorme ampliación do novo proletariado que non para de expandirse en todos os países do mundo. Estiven en Galicia en 2005, catorce anos, sen coñecer moito a Galicia en detalles, mais coñecendo un pouco, eu imaxino que houbo perdas de postos de traballo en industria, agricultura e teño a certeza de que haberá unha amplificación dentro do que son os postos de servizo. Eses novos e novas traballadoras de Cabyfy, Amazon ou calquera outra empresa dixital, sexan individualizados ou non, comprenden un novo proletariado. Logo non diminúe senón que, polo menos no sector servizos, esta a aumentar.

Se este mundo non sofre mudanzas profundas de aquí a dez anos poderei dicir que fun moderano na miña análise, pois a situación está peor do que eu imaxinaba.

-Falaba dunha idea eurocéntrica sobre a desaparición do proletariado, é que existe unha visión latinoamericana diferente sobre o mesmo punto?
Cando falo de idea eurocéntrica, falo de diversos autores dentro de varios campos, que consideran que o mundo é Europa. Marx escribiu unha vez que Europa é un pequeno canto no mundo. América Latina e Asia son dous pés que traballan forte. Entón, quen son os eurocéntricos? Non son todos os europeos, senón aqueles que teñen Europa como todo o mundo. Algo semellante a quen ten os  EE UU como o centro do mundo, aínda que EE UU ten unha grande aportación de inmigrantes.

-Existe entón un grupo de pensadores eurocéntricos aínda hoxe.
So un grupo de autores que miran para o mundo con ideas estritamente europeas. A clase operaria está acabando. Quen di iso? Claus Offe, André Gorz, Toni Negri, aínda que este último é algo diferente, Robert Kurz, eu son moi críticos con eles. Cando eles din que a clase traballadora está acabando, esquecen que a clase traballadora chinesa, india, africana e latinoamericana son as que están aumentando en número. E tal como hai eurocéntricos tamén hai europeos que miran para o mundo, como Juan José Castillo, español, fai socioloxía do traballo mirando para o mundo, Alain Birh desde Francia ou István Mezaros, que morreu hai pouco. Hai por tanto un número de pensadores europeos que non teñen esa visión eurocéntrica do mundo. Eu como latinoamericano non explico o mundo do traballo desde o Brasil, teño que facelo desde México, Bolivia, EE UU, Europa ou China.

Ricardo Antunes
Ricardo Antunes

-A idea de desaparición do proletariado naceu morta, entón?
É que non teñen razón, dicir que a clase proletaria vai desaparecer é unha aberración. Sería imaxinar que o mundo tería para manter miles de millóns de persoas sen traballo, mais remunerándoos con dignidade. Sería imposible.

-Está a idea da renda mínima. Sería unha posibilidade para manter esa xente ou non?
Non estou contra o salario mínimo ou renda mínima universal. Mais eu creo que é un analxésico para tratar unha doenza. Non resolve a cuestión. Canto gañaría un suízo para vivir con dignidade na Suíza? Dous ou tres mil euros? Unha persoa en África, no México non terían ese diñeiro para vivir con dignidade. A renda mínima universal é a constatación de que o sistema de metabolismo social do noso tempo é destrutivo. Quen mellor o describiu foi István Mezaros, o sistema é destrutivo así é preciso un analxésico. Con todo, a traxedia é máis profunda. Por exemplo a destución da Amazonia non é unha traxedia só do Brasil, é da humanidade, diga o que diga Bolsonaro, que é unha figura grotesca, un indixente intelectual. Mais tamén é moi bonito ser sustentable na Suecia, na Noruega e empresas norueguesas ou suecas contaminan os ríos brasileiros que despois envenenan as comunidades indíxenas e comunidades pobres. E se falamos do capitalismo brasileiro é destrutivo en si por si, pois naceu sobre o traballo escravo.

Dicir que a clase proletaria vai desaparecer é unha aberración

-O sistema é destrutivo por si mesmo.
A cuestión ambiental, a cuestión de xénero, a cuestión de etnia ou raza en Brasil, alén dos brancos, ese universo diferenciado de traballadores de comunidades indíxenas, negros e pobres, non teñen condicións de teren unha renda universal mínima que lles permitise vivir con dignidade. Porque serían un volume de capitais enorme de mobilizar. Por que se corta a sanidade pública hoxe? Non é porque os capitalistas sexan malvados, é que pensan só neles. O un por cento da poboación mundial que ten a riqueza mundial pensa só neles, quedan co 60% ou 70%. En Brasil os catro grandes capitalistas producen o mesmo que a metade da poboación brasileira. Por tanto, non estou contra a renda mínima, mais para min é un analxésico.

-E a división internacional do traballo desaparecerá na era dixital?
Non, porque co nacemento da industria 4.0, a Internet das cousas, a intelixencia artificial e o big data, teremos un resultado de desigualdade entre norte e sur do mundo. O norte verá diminuir o traballo vivo ou o traballo como entiamos ata o de agora. A industria 4.0 eliminará moito traballo vivo. Entón teremos que un negro africano ou latinoamericano ou un indíxena americano, terán salarios de 100 dólares e un branco no norte terá ao mellor salarios de 2.000 dólares. Estamos nunha era onde a destrución global depende de disputas entre grandes empresas globais. Hai dez anos Amazon non aparecía entre as grandes empresas do mundo, mais desde o 2014 Amazon, Google ou Facebook, de repente hoxe son as empresas con máis valor no mundo, a primeira Amazon. Hai unha guerra entre empresas, en EE UU grandes empresas critican a Amazon porque opera sen traballo. É unha guerra salvaxe.

-Mais isto ten que ter un reflexo social.
Cando fun á India, vin que o Brasil era unha Suíza comprada con ese país da Asia. A India ten unha miseria absolutamente naturalizada, aceptada como natural. A vaca é sagrada, o ser humano é un animal. Os intocables, o máis baixo dentro do sistema de castas, non terían dereito á renda básica por ese sistema, e falamos de centos de millóns de persoas.

-Existe un obxectivo último da clase dominante cando se aplica a precariedade?
Non, a precariedade é consecuencia da crise do 1973. A crise de 2008-2009 tivo máis profundidade porque o epicentro estaba nos países do norte. Aí comezaron os movementos de Indignados, Geração á Rasca ou Occupy Wall Street e o movemento da Tziriza, case rompen co Fondo Monetario Internacional. A isto sumarlle as revelións nos países árabes, en Brasil e outras partes. É unha época de revelións, mais non se transformou nunha época de revolucións. Unha revolución é un proceso máis complexo. Agora estamos nun momento de contrarrevolución preventiva de amplitude global. Un exemplo, Trump, Brexit, Urbam, Duterte nas Filipinas, neonazismo e Vox, Bolsonaro e todo este movemento de contrarrevolución é controlados polo grande capital. Uber, Cabyfy, General Motors, Coca Cola etc, teñen un control do mundo financeiro, e ese mundo financeiro ten unha visión clara en relación ao traballo. Entenden o traballo como custo. Se o entenden así hai que aplicar recortes entre os traballadores, iso tradúcese no muiño satánico de Karl Polanyi. A tecnoloxía do noso tempo non é unha tecnoloxía para a humanidade.

Co nacemento da industria 4.0, a Internet das cousas, a intelixencia artificial e o big data, teremos un resultado de desigualdade entre norte e sur do mundo.

-Para quen logo?
Estamos a favor da intelixencia artificial, mais quen se beneficiaría máis, os hospitais ricos ou os da perifería? Non estou falando da Europa, no Brasil mesmo os que temos unha visión pública, temos seguro privado, porque o sistema público non pode atender a brutalidade das doenzas dos  pobres. A tecnoloxía é para as grandes corporacións. Huawei, por exemplo, que beneficio ten para os sete ou oito mil millóns de persoas que viven no mundo? Non aporta nada relevante, só cambiar os nosos aparellos electrónicos, mais se tes que comer, se tes que buscar maneiras para vivir, iso non cho vai resolver. A maneira de traballar será a mesma, en todas partes, con traballadores maioritariamente autónomos porque é unha lóxica de mercado que se aplica desde o mundo do mercado. O traballo que máis crece hoxe no mundo está nas plataformas, con contratos de cero horas, “cero hours contract”, falsos autónomos, iso acaba en que os traballadores non teñen dereitos, porque os traballadores non son tal, son prestadores de servizos.

-Como é iso?
As empresas din non ter máis responsabilidades, mais o algoritmo demostra que o traballador estivo tantas horas traballando. A ubicuidade, geek economy, teño un traballo estable e se quero ter unha serie de produtos que me gustan, traballo noutra compañía unhas horas. Hai empresas de novas tecnoloxías que teñen mesmo suicidios dentro dos seus cadros, como France Telecom. O traballo é un valor transformado en des-valor para crear máis valor. Dicir isto é fácil o difícil é mudalo. O sistema de metabolismo social do noso tempo é destrutivo e incontrolable. Ou vamos con el ata a tumba ou o reconvertemos. Como canta Caetano Veloso “o munto está fora da orde”, o mundo está nunha desorde confusa. Con todo a historia da humanidade é imprevisible, iso aconteceu coa caída da URSS. O pensador Francis Fukuyama dixo que o capitalismo é eterno. Para a nosa sorte, nin Fukuyama cre no que di.
 

Comparte esta noticia
¿Gústache esta noticia?
Colabora para que sexan moitas máis activando GCplus
Que é GC plus? Achegas    icona Paypal icona VISA
Comenta
Comentarios 2 comentarios

2 Gamela

O malo do conto é que o capitalismo xa está metido no noso ADN e como afirma un tal Byung-Chul Han, somos nós mesmos os que creamos e mantemos un Sistema de Autoexplotación! O ser humano estase a converter en “verdugo e víctima de sí mesmo” (?) Cantos de nós somos capaces de pasar un día enteiro sen facer absolutamente nada "productivo" (?) Rachar esta inercia de autoexplotación equivale a escalar o Everest e atopar que na cima existe unha cola enorme para tirar un selfie (?)

1 anonimo 2

Concordo, como dizia Charles Chapin “...mais que de maquinaria nós precisamos de humanidade, mais que de inteligência nós precisamos de bondade e compreensão...” https://www.youtube.com/watch?v=xSe... Mais a tragédia é ser “empreCariado” que são os “...empreendedores por desespero...” “...fica bem complicada essa teoria quando o trabalhador é o patrão de se mesmo...” E algo que Castelao denunciava no Sempre em Galiza “Os labregos nem são obreiros nem patronos. Chamam-lhe proprietários; pero a sua propriedade não passa de ser uma simples ferramenta de trabalho. Assim caem melhor nas gadoupas do fisco e da usura” https://www.youtube.com/watch?v=Y9V... Concordo, o capital move-se ao lugar do mundo onde poda ter mais rentabilidade, vamos onde os custos labor, mais são mais baixos Pelo tanto para melhora as nossas condições laborais temos que reclamar que as condições laborais em...todo o mundo