“Sen vacina, unha segunda onda é inevitable e chegará pronto”

Haberá unha segunda onda de contaxios de Covid-19? E se é así, cando se producirá e como será? Os rebrotes que se rexistraron en China, Corea do Sur, Alemaña ou España parecen un aviso de que esa segunda onda tan temida pode golpearnos en calquera momento. Segundo un estudo, é “inevitable e chegará pronto”, sen unha vacina contra a enfermidade.

O autor do estudo, en preprint, é Francisco de Castro, do Instituto Agroalimentario e de  Biociencias de Belfast (Irlanda do Norte). De Castro tomou como casos de estudo España e Alemaña para aplicar unha modelaxe matemática de epidemias: o modelo epidemiolóxico SEIR estándar modificado con taxas de transmisión e mortalidade dependentes do tempo. Os modelos SEIR clasifican a poboación en catro clases: susceptibles de contaxiarse, expostos ao virus, infectados e recuperados.

Trátase dun modelo que a comunidade científica considera que se adapta ben ao comportamento da epidemia de Covid-19, dado que, nesta enfermidade, ademais dos susceptibles de ser infectados, os xa infectados e os recuperados, convén tamén ter en conta os expostos, isto é, individuos que portan a enfermidade pero que, ao estar no seu período de incubación, non mostran síntomas e aínda non poden infectar a outros.

"Unha segunda onda é probablemente inevitable, sen importar como de gradual ou coidadosamente se levante o confinamento”, e “co potencial de ser máis grande que a primeira” 

O investigador xustifica que “o feito de que a taxa de transmisión, en particular, non sexa constante, senón que dependa do tempo, permite que o modelo responda o confinamento de parte da poboación, que é a estratexia máis utilizada para controlar ou reducir a epidemia”.

Co modelo axustado, De Castro simulou a epidemia en España e Alemaña despois do confinamento para mostrar a posibilidade dunha segunda onda e a súa amplitude e ritmo potenciais en diferentes escenarios. Ademais, utilizou o modelo para explorar a opción de confinamento adaptativo para controlar a segunda onda e posteriores (o confinamento adaptativo implica vixiar os ingresos dos enfermos máis graves para modular as intervencións: se os enfermos superan certo limiar, débese activar restricións máis esixentes como o confinamento ata que o virus volva remitir e se poidan relaxar outra vez as medidas).

“O modelo mostra que (en ausencia dunha vacina) unha segunda onda é inevitable e chegará pronto, e que unha estratexia de confinamento adaptativo pode ser efectiva para controlala. O modelo tamén evidencia que uns poucos días de demora no inicio do peche poden causar un exceso de miles de mortes en España”, afirma De Castro.

PUÍDOSE EVITAR MORTES?

Sobre isto último, explica que realizou as simulacións sobre dous escenarios, un cun limiar para o confinamento de 3.500 infectados e outro cun limiar de 1.000 contaxiados. O primeiro é aproximadamente o número de infectados que había en España dous días antes de que o Goberno declarase oficialmente o confinamento o día 14 de marzo, coa activación do estado de alarma; mentres que o limiar máis baixo co que traballou, de 1.000 contaxiados, alcanzouse aproximadamente catro días antes, o 8 de marzo.

O modelo aplicado calcula que se o confinamento se tivese aplicado catro días antes poderíase ter evitado dous terzos das mortes en España, unhas 20.000

“As diferenzas entre os dous escenarios son sorprendentes”, di De Castro, quen destaca que “as mortes preditas polo modelo alcanzan aproximadamente 30.000 co limiar máis alto (moi preto do número oficial real), pero só 9.000 co máis baixo, un terzo do número de mortes [rexistradas oficialmente]”.

“Por tanto, a demora do inicio do confinamento en só catro días pode causar un aumento de dous terzos nas mortes, ou 20.000 mortes máis”, conclúe o investigador, quen cre que “un peche antes reduciría este número aínda máis”.

Neste sentido, defende que “o argumento de que algunhas medidas «non se poden adoptar demasiado pronto» é inxustificable se o obxectivo é controlar a epidemia e salvar vidas”. Por iso espera que estudos de modelado e análise como este e outros sirvan para tomar medidas temperás na próxima onda e en futuras pandemias.

Porque as simulacións postconfinamento realizadas por este científico “mostran claramente que unha segunda onda é probablemente inevitable, sen importar como de gradual ou coidadosamente se levante o confinamento”, e “co potencial de ser máis grande que a primeira”, sendo maior no caso español. A razón, explica, “é a gran cantidade de infectados (na súa maioría non detectados) aínda presentes entre a poboación cando se inicia o levantamento das medidas de confinamento”.

ESPAÑA PEOR QUE ALEMAÑA

Comparando España e Alemaña, considera que “a diferenza entre os dous países no número de infectados cando se levantou o confinamento é tamén a razón das diferenzas no momento do pico da segunda onda, que o modelo predí que sucederá moito antes en España”. “No mellor dos casos, esta diferenza é de aproximadamente 2,5 meses”, detalla.

Segundo os seus cálculos, España, "no mellor dos casos, tería o pico da segunda onda a finais de xullo", mentres que no escenario máis optimista en Alemaña produciríase "a principios de outubro".

O estudo prognostica que o último caso en España mantendo o confinamento rexistraríase a finais de novembro e en Alemaña, a finais de agosto

En base aos seus resultados, cre que “para atrasar unha segunda onda tanto como sexa posible en España, sería necesario prolongar as medidas de confinamento ata que o grupo de infectados se reduza considerablemente por baixo do seu nivel actual”. Con todo, recoñece que “probablemente sería inviable prolongalo ata a desaparición completa da enfermidade”.

O modelo prognostica que o último caso en España mantendo o confinamento rexistraríase a finais de novembro e en Alemaña, a finais de agosto.

Destaca tamén que “un bo sistema de seguimento e localización pode axudar a reducir a amplitude da segunda onda, pero requiriría unha eficacia moi alta”.

CONFINAMENTO ADAPTADO Á NOVA REALIDADE

“Dado que unha segunda onda é probablemente inevitable e que non é posible manter as medidas de confinamento ata que a enfermidade desapareza por completo, requiriranse outras estratexias”, suxerindo seguir a política de adaptación deseñada por científicos do Imperial College de Londres, colaborador da Organización Mundial da Saúde na modelización de enfermidades infecciosas.

Estes investigadores estimaron que a batalla contra o SARS-CoV-2 pode durar entre 12 e 18 meses, mentres non se teña unha vacina. Os autores analizaron con modelos epidemiolóxicos as dúas principais estratexias contra o coronavirus: a de mitigación, para demorar a epidemia, pero non detela –aplicada en países como Reino Unido–, e a de supresión da transmisión, como se tentou por exemplo en España e en Italia, co confinamento de toda a poboación.

“E factible controlar a epidemia alternando os períodos de confinamento con outros de non confinamento”

Estes científicos recomendaron manter a estratexia de supresión, polo menos de maneira intermitente, mentres o virus circule entre a poboación ou ata que haxa unha vacina dispoñible.

“Unha estratexia mínima de supresión inclúe o distanciamento social de toda a poboación (minimizando os contactos próximos fóra do fogar), combinado co illamento de casos nas súas casas e o peche de escolas e universidades”, sinala o informe. “Para evitar unha repunta na transmisión, estas medidas deben manterse ata que haxa suficientes existencias de vacinas dispoñibles para inmunizar a poboación”, subliña.

Respecto a esta estratexia, as simulacións de Francisco de Castro co modelo axustado a España mostran que “é factible controlar a epidemia alternando os períodos de confinamento con outros de non confinamento”.