O espazo escindido, a vida partida

A fronteira forma parte do barrio do Cerro e da vida dos seus habitantes. Nos tempos do protectorado, o Cerro de Palma Santa era unha zona fóra da cidade, un área semirural aberta ao campo de Guelaia. Coa independencia de Marrocos abriuse unha fenda, unha ferida no territorio: a fronteira, separando a vida, dividindo o espazo familiar; o aramado ben á vista, a uns poucos metros das casas, como parte indivisible da paisaxe. A fronteira arrincou o barrio do seu entorno natural e condenou os seus habitantes a unha existencia de estranxeiros no seu fogar: posto que a poboación de orixe rifeña pasou automáticamente a ser marroquí, ata o ano 1986 (cando o goberno de Felipe González decidiu conceder a nacionalidade a todas as persoas nadas en Melilla) non podían acceder a bolsas ou axudas, presentarse a unhas oposicións ou votar.

 

E, con todo, non semella que a vida mudara tanto no Cerro dende os anos cincuenta. Se outros barrios, como o cercano da Cañada, acabaron converténdose en guetos, o Cerro de Palma Santa, na periferia da cidade, mantívose sempre á marxe do urbanismo desordenado e dos cambios, á marxe das tensións sociais e do que se move na cidade, moi lonxe do centro. Na paisaxe seca desta parte do Rif, os espazos sagrados, as tumbas dos santos, son lugares marcados pola presenza dun pequeno bosque, dunha fonte. Tamén aquí hai unhas figueiras, algunhas oliveiras. Nunha cidade onde practicamente non queda xa un kilómetro sen urbanizar, é se cadra ese espazo verde o que fai que a zona conserve, en comparación con outros barrios, un certo carácter rural. Malia o afán constructor dos últimos anos, inda se segue percibindo nas súas rúas serpeantes, case sen tráfico, o arrecendo familiar, o tempo pausado dunha aldea: ás seis da tarde un día de verán, co sol caendo de cheo e unha calor do inferno, hai pouca xente fóra, só uns mozos arranxando uns coches ante o que semella un taller, pero un pode imaxinar o lugar á noitiña, os nenos xogando ás portas das casas, os vellos sentados na praza ao carón da mezquita.

 

O aire calmo, o carácter apracible seguen estando aló, e, con todo, abonda con botar unha ollada cara abaixo, cara o val, para que a visión mude por completo: o campo de golf, o céspede verde cercado polo aramado da fronteira; á súa beira o CETI, o Centro de Estancia Temporal de Inmigrantes. A escena parecería ser obra dunha fotomontaxe, pero é tan real e cercana que bate nos ollos. Dende o Cerro de Palma Santa tomouse hai uns meses a famosa fotografía que amosaba varios homes de orixe subsahariano empoleirados no valo; ao seu carón, dúas mulleres xogaban concentradas ao golf, a ollada fixa na bola. "Temos que seguir vivindo". Hai un par de anos algúns inmigrantes do CETI instalaron, moi preto do barrio, un poboado de chabolas. Os veciños queixáronse na prensa dos continuos robos, das pelexas, a inseguridade, das moreas de lixo e os cheiros, puxeron denuncias. Finalmente, as infravivendas foron derrubadas por orde xudicial.

 

 

Os habitantes do Cerro falaron sempre tamazigh; hoxe falan cada vez máis castelán, o idioma dos que viven no centro, sobre todo os cativos e a xente nova. Nunca falaron árabe, a lingua da revelación divina, agás para louvar a Deus, para entoar as palabras do dhikr nas cerimonias relixiosas. Dende hai uns anos, o árabe é tamén o idioma que falan os outros: os sirios do CETI, eses que agardan mes tras mes, ata desesperar, cruzar á outra beira do Mediterraneo.