O 38,4 % das linguas indíxenas de América Latina e Caribe atópanse en perigo de desaparición

Iberoamérica traballa na elaboración dun novo Atlas de Linguas Indíxenas en Perigo de Desaparición. Os estudos preliminares do Atlas tiran datos actualizados sobre o estado das linguas indíxenas na rexión: o 38,4 % das 556 linguas indíxenas de América Latina e o Caribe atópanse en risco de desaparición, aproximadamente 18 puntos porcentuais máis que en 2009, cando se publicou o último Atlas.

Para evitar a súa desaparición, a iniciativa Instituto Iberoamericanos de Linguas Indíxenas (IIALI), impulsada por SEGIB, FILAC e OEI, expoñen un laboratorio para a vitalidade e uso das linguas dos pobos orixinarios con vistas á súa revitalización. A proposta foi presentada este xoves, en Colombia, polo Instituto Iberoamericano de Linguas Indíxenas (IIALI), un dos 30 programas de cooperación iberoamericana promovidos pola Secretaría Xeral Iberoamericana (SEGIB).

O documento, impulsado por IIALI, xunto ao Fondo para o Desenvolvemento dos Pobos Indíxenas para América Latina e o Caribe (FILAC) e SEGIB, ofrecerá informacións actualizadas sobre o estado das linguas indíxenas na rexión respecto ao último atlas dispoñible (2009). Segundo os datos revisados até a data, o 38,4 % das 556 linguas orixinarias atópanse en risco e situación crítica, aproximadamente 18 puntos porcentuais máis que hai 15 anos. O documento destaca tamén que ningunha delas está a salvo e polo menos 66 linguas indíxenas da rexión contan con menos de 99 falantes; en Bolivia, por exemplo, polo menos 7 linguas de 33 terían menos de 10 persoas de avanzada idade que as falan, entenden ou lembran.

Segundo o estudo, que conta co apoio da Axencia Española de Cooperación Internacional para o Desenvolvemento (AECID), a vulnerabilidade das linguas garda unha relación estreita con polo menos tres factores: o racismo e a discriminación en contra das persoas, sociedades e coñecemento indíxena; o incumprimento por parte do Estado da lexislación vixente (que debería protexer, fomentar e visibilizar ás linguas indíxenas); e a interrupción da transmisión interxeracional das linguas.

"A actualización do Atlas Latinoamericano das Linguas en Perigo é necesaria para que os países, os Gobernos, así como as organizacións indíxenas tomen decisións adecuadas sobre o futuro das súas linguas, as cales conservan ese cúmulo de coñecemento que os pobos orixinarios transmiten", afirma o lingüista e investigador peruano Luís Enrique López-Hurtado, encargado de coordinar a proposta de Atlas de Linguas Indíxenas en Perigo de Silenciamiento.

UN LABORATORIO DE VITALIDADE PARA ATALLAR ESTA PERIGOSA TENDENCIA

Ante a crítica situación que viven as linguas indíxenas en Latinoamérica e o Caribe, o IIALI tamén presentou unha proposta de creación dun laboratorio que contribúa á revitalización das linguas dos pobos orixinarios. De acordo co lingüista peruano Roberto Zariquiey, o Laboratorio para a Vitalidade e o Uso de Linguas Indíxenas busca promover o intercambio entre as distintas iniciativas de revitalización lingüística que existen na rexión. Ademais do seu papel como articulador, o proxecto tamén é concibido como un espazo de experimentación, formación e investigación, que permita retroalimentar o Atlas das Linguas Indíxenas en Perigo de forma constante e interactiva.

"A boa noticia é que, desde o último atlas de 2009, as iniciativas de revitalización cultural e lingüística das sociedades indíxenas veñen incrementado día a día, particularmente pola decisión de actores crave das comunidades lingüísticas, como as mulleres e homes novos que decidiron reaprender as linguas patrimoniais das súas familias e comunidades", agrega López Hurtado.

IIALI

A Iniciativa Instituto Iberoamericano de Linguas Indíxenas (IIALI) foi impulsada na XXVII Cume Iberoamericano de Xefas e Xefes de Estado e de Goberno, realizada en Andorra en 2021, e nace co obxectivo de fomentar o uso, a conservación e o desenvolvemento das linguas indíxenas faladas en América Latina e o Caribe, apoiando as sociedades indíxenas e os Estados no exercicio dos dereitos culturais e lingüísticos.

IIALI, un dos 30 programas de cooperación iberoamericanos, celebrou esta semana en Colombia o seu Consello Intergobernamental, no marco do cal Bolivia traspasou a presidencia da iniciativa a Colombia.