Galicia, terra de arroaces, golfiños... e tamén baleas

Tan só no que vai deste 2024 rexistráronse en Galicia máis arroaces mortos que na media anual do últimas tres décadas. A voz de alerta deuna a Coordinadora para ou Estudo dous Mamíferos Mariños (Cemma), despois de rexistrar en augas galegas un elevado índice de varamientos destes cetáceos.

Deste xeito, a ONG, centrada no estudo e divulgación dos mamíferos mariños e as tartarugas mariñas de Galicia, chamou a atención sobre esta situación, ademais de constatar o feito de que non necesariamente que se produzan máis avistamentos ou se preste agora máis atención aos mesmos significa que haxa máis exemplares.

Entón, por que hai máis varamentos? Os expertos non teñen conclusións pechadas, aínda que apuntan que "a captura accidental sempre inflúe" sen ser, en todo caso, "responsable de todas as mortes". O dato obxectivo é que, no que vai deste 2024, nas costas galegas computáronse 26 mortes cando a media anual do últimas tres décadas foi de 18.

Nesta conxuntura, Alfredo López, biólogo e membro da Cemma, explicou a Europa Press que precisamente o rexistro de varamentos é o único índice indirecto que teñen para "saber se hai ou non hai" ou se aumentaron ou non especies como os golfiños nestas augas. "Nos anos 2000, por exemplo, os varamentos dábanse sobre todo de febreiro a abril e descendían no verán, pero despois volvían aumentar no outono ata ese pico de febreiro", explicou. Aínda que asegurou que esta tendencia cambiou fai catro ou cinco anos, cando empezaron a aumentar no verán, "xa non hai picos estacionales, senón que todo o ano hai un número elevado de varamientos".

ARROACES OU GOLFIÑOS MULARES

Este tipo de golfiño ao que se refire Alfredo López e que reside en augas galegas, trátase dunha especie "moito máis grande" que a común e pode chegar a medir máis de tres metros de lonxitude, os seus exemplares son dunha cor escura, sen liñas, cun fuciño máis curto e viven dentro das rías.

Cabe destacar que, aínda que os arroaces viven nas rías, a Cemma comprobou "desprazamentos moi amplos" destes exemplares, "grazas a estudos de fotoindicación localizouse a arroaces que viven nas costas galegas en Euskadi e no sur de Portugal".

Así mesmo, Alfredo López subliñou que no caso do golfiño común, que tamén vive todo o ano en augas galegas, non son soamente algúns exemplares os que se desprazan, "son poboacións completas" que poden chegar a formar "supermanadas" de ata miles.

"NON SE PODE FALAR DUN AUMENTO"

Por outra banda, o fundador do centro de investigación mariña do Grove Bottlenose Dolphin Research Institute (BDRI), Bruno Díaz, explicou que, ante as informacións que falan sobre máis avistamentos de cetáceos en Galicia, "non se pode falar dun aumento, aínda que a presenza de cetáceos no litoral galego sexa regular".

Deste xeito, detallou a Europa Press que existen grupos de rorcuales comúns e baleas azuis que visitan estas costas con regularidade, ademais de "poboacións residentes", sobre todo nas Rías Baixas, de marsopas, golfiños mulares ou arroaces e golfiños comúns.

Ademais, neste período do ano existe o afloramiento costeiro, "un fenómeno oceanográfico que achega moitos nutrientes, enriquece as augas" e facilita visitas "menos comúns" como as das baleas que veñen en busca de alimento. Tamén resaltou como as bateas funcionan en moitos casos como unha "despensa" para estes animais, xa que, por exemplo os golfiños creceron na súa presenza e adoitáronse a elas.

Pola súa banda, Alfredo López asegurou que a chegada de cetáceos non se debe tanto ao que atopan nas costas galegas, senón que está máis relacionado con "o que lles falta noutro lugar".

"AGORA SON MÁIS FÁCILES DE VER NA COSTA"

Aínda así, insistiu en que "antes tamén viñan" os cetáceos a Galicia, pero quizais a diferenza é que "non chegaban tan preto da costa, non se lles vía ou non aparecían varados", e esa é a novidade dos últimos anos. No caso das baleas dáse unha suma de factores, o primeiro deles é que desde a década do oitenta freouse a súa caza e, por tanto, "agora son máis fáciles de ver preto da costa". Ademais, Alfredo López puxo o foco en que "antes non había teléfonos móbiles", o que xera que un avistamento de baleas hoxe en día "multiplíquese" en segundos.

Así mesmo, confirmou que "non é verdade" que aumentase o número de exemplares, porque que un golfiño visite unha praia non é algo novo e "non pasa máis agora que no resto do ano". Aínda así, suxeriu que "se cadra antes estaban fóra das rías e non os vían tantas persoas", por iso existe a crenza de que hai máis. Cabe destacar que durante este ano o BDRI puxo en marcha campañas tamén na costa norte, na zona de Ferrol, Rías Altas e nos arredores de Cedeira, onde lograron avistar baleas, o que confirma a presenza destes animais "de norte a sur".

SITUACIÓN DE "ALTO RISCO"

O comportamento dos humanos respecto dos cetáceos é unha das preocupacións que teñen no Cemma, concretamente co caso de 'Confi', un arroaz solitario que se atopa na praia de Corcubión (A Coruña). "Confi é un arroaz solitario, polo que busca socializar con humanos e no verán decenas de bañistas métense na auga e tentan entrar en contacto con el", explicou Alfredo López.

Deste xeito, denunciou que a situación é de "alto risco", porque cando esas persoas terminen o seu baño marcharanse á súa casa "tan felices", pero o que imprimen no comportamento do animal quedará e "reproducirao" despois cos traballadores do mar e é aí, cando "chegarán os problemas". "Despois destas risas e destes baños tan simpáticos, vén un arpón, polo que a xente debería ter un mínimo de respecto polo animal, primeiro porque é unha situación ilegal e despois porque sen querer pode facer dano", explicou. Ademais, incidiu en que máis aló do prexuízo que se causa ao animal, pode transmitir enfermidades.

"FALARÍA ANTES DUNHA DIMINUCIÓN QUE DUN AUMENTO"

Con todo, o director do BDRI, Bruno Díaz, indicou que de forma contraria ao que se pensa, el "falaría antes dunha diminución que de aumento" en canto á evolución dos cetáceos na zona. De feito, detallou que hai especies como a marsopa que está "en clara diminución", trátase dunha especie que só se atopa na Península Ibérica, concretamente no norte de Portugal e en Galicia, polo que "está en condicións de desaparecer".

Así mesmo, resaltou a importancia da ciencia para que a xente "non se guíe por impresións erróneas", porque en ocasións ven grupos de golfiños e crese "que creceu a súa poboación". Nesta liña, Bruno Díaz lembrou que nacen exemplares, pero "tamén morren moitos". De feito, son animais que viven máis de 60 ou 70 anos, polo que "tardan moito tempo en poder dar a luz" e, no caso das baleas é aínda máis complexo porque chegan a superar os 100 anos de idade.

Nesta liña, o investigador Alfredo López, puxo o foco en que a mortalidade dos arroaces, "non a soporta ningunha especie con poboacións de tamaño medio", ademais, lembrou que tan só hai 20 nacementos ao ano.