“Cheirar ó chamusco”, equivalente, entre outras, á castelá “oler a chamusquina”
O lingüista Xosé Antonio Pena Romay publica unha nova entrega da sección de fraseoloxía "Verbas sisudas non queren testemuñas".
Por Xosé Antonio Pena | | 02/06/2019 | Actualizada ás 12:27
Para darmos a entender que temos sospeitas de que nunha determinada situación ou nun determinado lugar hai encuberto algo que non se percibe a simple vista, nomeadamente cando entendemos que ese algo pode resultar malo ou pode traer consecuencias negativas, en castelán é normal, entre outras opcións, escoitar dicir que algo huele a chamusquina ou que a alguien le huele algo a chamusquina. En galego, como imos ver a seguir, contamos tamén con expresións que fornecen esa mesma significación:
Olerle algo a chamusquina a alguien
{= Ter alguén sospeitas de que nunha situación ou nun lugar hai encuberto algo que non se percibe a simple vista, nomeadamente cando pensa que se trata de algo malo ou que pode traer consecuencias negativas.}
Cheirar(lle) ó chamusco # a chamusco
Cheirar(lle) a can
[E mais tamén]:
Cheirar(lle) ó torrado # a torrado
Cheirar(lle) ó gas # a gas
Ex.: Yo no sé qué te diga, pero que esté tan agradable y atento con todos me huele a chamusquina.
Eu non sei que che diga, pero que estea tan agradable e atento con todos chéirame ó chamusco ‡ a can ‡ a torrado ‡ ó gas.
● Tamén:
Olerle algo mal a alguien && No olerle algo bien a alguien
Cheirarlle mal && Non lle cheirar ben
● E mesmo:
Olerle a cuerno quemado
Cheirarlle a corno queimado
Ex.: Eu non sei que che diga, pero que estea tan agradable e atento con todos chéirame mal ‡ non me cheira nada ben ‡ chéirame a corno queimado.
NOTAS:
1. Téñase en conta que na súa utilización recta, a expresión cheirar ó/a chamusco fornece o significado de cheirar a algo que se chamuscou ou que se queimou, tal e como se recolle no DRAG.
2. Polo que atinxe á paremia cheirar a can, cómpre facer notar que, coa debida adaptación e formando enunciado de seu, podemos tamén botar man das expresións seguintes: galiñas serán, pero chéirame a can # pero chéiranme a can ou pitos serán, pero óleme a can # pero ólenme a can. Ex.:
Eu non sei que che diga, pero dácheme a min que está agradable e atento de máis... E galiñas serán, pero chéirame/chéiranme a can ‡ E pitos serán, pero óleme/ólenme a can.
3. Obsérvese, así mesmo, que hai certos contextos nos que as expresións aquí recolleitas poderían confluír coas equivalentes á castelá dar algo mala espina a alguien, que veremos no seu momento. Ex.:
Que los médicos no nos hayan dicho todavía nada en claro me da mala espina ‡ me huele a chamusquina.
Que os médicos non nos dixesen aínda nada en claro dáme mala espiña ‡ chéirame ó chamusco.
E mesmo tamén poderían confluír, articulando as debidas adaptacións, coas equivalentes a haber gato encerrado, que tamén abordaremos nunha futura ocasión. Ex.:
Que los médicos no nos hayan dicho todavía nada en claro me da mala espina ‡ me huele a chamusquina. & Los médicos no nos han dicho todavía nada en claro, y me huele que aquí hay gato encerrado.
Que os médicos non nos dixesen aínda nada en claro dáme mala espiña ‡ chéirame ó chamusco. & Os médicos non nos dixeron aínda nada en claro, e dáme que aquí hai gato escondido.
4. As expresións galegas están tiradas das seguintes fontes:
- Recolleita propia da oralidade galega.
- Recolleita propia documental (artigos de prensa, artigos ou comentarios na Rede, obras escritas, folletos publicitarios, etc.).
- Guerra Otero, Pilar: Así falan en Trasar (1 e 2). Obra á que se pode acceder, a través de Internet, no enderezo seguinte:
(2):
- Hermida Alonso, Anxos: “Fraseoloxía de Matamá (Vigo)”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 11, 2009, páxs. 283-304. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- Pereda Álvarez, José María: Aportaciones léxicas y folklóricas al estudio de la lengua gallega. Publicado en 1953. Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Real Academia Galega: Dicionario da Real Academia Galega (versión en liña).
- Ventín Durán, José Augusto: “Fraseoloxía de Moscoso e outros materiais de tradición oral”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, anexo 1, 2007.
