O Goberno buscará apoios nunha reunión de ministros para pedir a oficialidade de euskara, catalán e galego na UE

O Goberno de España buscará este venres nunha reunión de ministros da UE o respaldo político a avanzar no estudo da súa proposta para o recoñecemento do catalán, o euskara e o galego como linguas oficiais da Unión Europea, tras varios intentos errados para que esta medida, que require o respaldo por unanimidade dos seus socios, fóra sometida ao voto dos 27 para a súa adopción.

Desde que o Executivo pactou con Junts en agosto de 2023 defender a oficialidade do catalán na UE como condición para a investidura de Pedro Sánchez, o asunto das linguas cooficiais incluíuse na axenda de seis reunións do Consello de Asuntos Xerais da UE --catro baixo a presidencia de quenda de España, cando o Goberno fixaba a axenda, outra cando a presidencia rotatoria exerceuna Bélxica e unha sexta, en maio con Polonia--.

Esta vez non se presenta como un "punto para adopción" --como pediu España en citas anteriores--, senón como un mero punto de debate, o que na práctica supón deixar marxe ao secretario de Estado da UE, Fernando Sampedro, para solicitar no último momento unha votación se así o considera.

O debate do pasado maio foi "duro", segundo contan varias fontes diplomáticas a Europa Press, xa que á decena de países que expresaran os seus reservas en reunións preparatorias, sumouse Alemaña, cuxo representante tomou a palabra para rexeitar de plano a votación e cuestionar a falta de información.

Varias delegacións confirman nas horas previas que manteñen as reservas porque "nada cambiou" respecto da falta de resposta ás súas reiteradas preguntas sobre o impacto legal, práctico e financeiro dun cambio do regulamento de linguas. Ademais, os servizos legais manteñen firmes dúbidas e advirten de que podería ser necesaria unha reforma dos Tratados para afianzar a súa base legal.

Non en balde, cando España tentou por primeira vez a oficialidade das linguas en 2023, a votación quedou tamén aprazada a expensas de avanzar a análise en grupos de traballo no seo do Consello, aínda que este encargo non chegou a concretarse e Madrid optou por buscar acordos en bilateral directamente coas capitais.

Agora, algunhas delegacións ven un xiro no modo de operar do Goberno ao non insistir na adopción inmediata e interprétano como un sinal de "apertura e pedagoxía", segundo explica a Europa Press un diplomático en Bruxelas, aínda que insisten en que, para avanzar na reflexión, é necesario un "traballo preliminar exhaustivo" que non se deu por agora a nivel de 27.

Este xiro pode axudar a que a petición sexa tomada máis en serio, valoran fontes diplomáticas, en tanto que non insiste en votar unha medida que está moi lonxe da unanimidade requirida, polo que pode servir para comprobar se hai unha maioría suficientemente ampla de Estados dispostos a seguir explorando, por exemplo en grupos de traballo ou encargando á Comisión e ao Consello as avaliacións de impacto que un bo número de socios reclama.

Estas son as reclamacións crave que os países con maiores dúbidas fan desde que o ministro de Exteriores, José Manuel Albares, levou o asunto por primeira vez a unha reunión de 27 no segundo semestre de 2023 pero que non foron atendidas en ningunha das ocasións que a oficialidade das linguas cooficiais volveu á axenda do Consello de Asuntos Xerais da UE.

Esta mesma semana Albares admitiu desde Bruxelas que non hai unanimidade, pero defendeu que as linguas cooficiais deben "oficializarse pronto" porque a situación actual é unha "discriminación cara a España e cara á nosa identidade nacional".

A poucas horas de que se celebre a reunión de ministros, ademais, os presidentes de Cataluña e Euskadi, Salvador Illa e Imanol Pradales, sumáronse á presión sobre a UE cunha carta á que non se sumou o presidente de Galicia, Alfonso Rueda, e que foi enviada aos ministerios de Exteriores dos 27 para reclamar "xustiza lingüística" para unha iniciativa con "amplo respaldo social".

APLICACIÓN PARCIAL E ASUNCIÓN DOS CUSTOS

En maio, o Goberno español presentou unha proposta de reforma do regulamento de linguas máis completa que incluía no seu parte de "considerando" o compromiso de asumir todo o seu custo e expuña unha implementación parcial a partir de 2027, xa que a partir desa data unicamente traduciríanse de toda a lexislación comunitaria os regulamentos do Consello e do Parlamento, o que na última lexislatura supuxo menos de 3% de todos os actos xurídicos.

Esta aplicación parcial derivaría dunha "derrogación" inmediata pola que as institucións da UE non estarán obrigadas a redactar todos os seus actos lexislativos nin a publicalos no Diario Oficial da UE no tres linguas, segundo consta na proposta circulada ás capitais. Dita derrogación sería revisada como moi tarde nun prazo de catro anos e podería ser revertida pero, de novo, mediante decisión por unanimidade dos 27.

A proposta, con todo, non convenceu aos Estados membro. Quedou patente que non habería unanimidade coa primeira intervención de Alemaña, que avisou de que votaría en contra se se forzaba o voto, seguida de Italia, que incidiu na necesidade de contar cunha análise legal por escrito dos servizos legais do Consello. Tamén expuxeron dúbidas e críticas pola falta de avaliacións de impacto financeiro, legal e práctico outros socios como Austria, República Checa ou Finlandia.

Desde entón, o Goberno enviou ao resto de países un documento de traballo de catro páxinas explicando de novo as claves do seu defensa, incluída a reivindicación da "identidade nacional plurilingüe" de España e o recoñecemento do tres linguas cooficiais na Constitución, así como o seu uso no Congreso dos Deputados e do Senado.

Tamén evoca que o catalán, eúscaro e galego úsanse desde 2005 en diversas institucións da UE grazas a acordos administrativos específicos, incluído no Consello e no Comité das Rexións da UE, e insiste en que as especificidades do caso do Estado español fan que non supoña un "precedente" ao que poidan sumarse máis adiante outras linguas rexionais.

Ademais, España presentou unha proposta "revisada" da que puxo sobre a mesa en maio para incluír no articulado e non só nos "considerando" o compromiso de que será España quen asuma o custo do recoñecemento das linguas, segundo puido saber Europa Press, aínda que segue sen haber unha cifra sobre cal sería ese custo.

Pese ao compromiso declarado do Goberno, os países con maiores dúbidas piden aclarar tanto desde o punto de vista financeiro como legal a cuestión do financiamento.

"España presentou unha proposta revisada que declara máis claramente que o Goberno asumiría todos os custos derivados. Aínda que isto é benvido, non se presentou ningunha análise sobre o impacto da proposta", explican desde un dos países con maiores dúbidas.

Outra delegación confirma que "non hai cambio de posición" respecto da última vez en que se tratou, porque o asunto "non está bastante preparado" no que a cuestións técnicas, económicas e xurídicas refírese" e, por tanto, non están preparados para avanzar.

A finais de 2023, a Comisión Europea ofreceu un cálculo estimado de 132 millóns de euros ao ano, baseándose na experiencia previa do gaélico. Desde entón, o Executivo comunitario mostrouse disposto a realizar unha análise detallada do caso español sempre que así llo pida o Estado membro ou o Consello, pero este extremo non se produciu.

O ministro de Asuntos Exteriores, Unión Europea e Cooperación, José Manuel Albares, durante unha rolda de prensa posterior á reunión do Consello de Ministros, no Palacio da Moncloa, a 1 de abril de 2025, en Madrid | Fonte: Eduardo Parra - Arquivo

28 UNIVERSIDADES PIDE A OFICIALIDADE NA UE

Un total de 28 universidades de Catalunya, Navarra, Galicia e Euskadi asinaron un manifesto conxunto a favor do recoñecemento das linguas propias -galego, catalán e eúscaro- ante o Consello da Unión Europea.

As universidades que conforman a Xarxa Vives (territorios de fala catalá), a Universidade de Santiago de Compostela, a Universidade Pública de Navarra, a Universidade do País Vasco (EHU), a Universidade de Deusto, Mondragon Unibertsitatea e EUNEIZ reivindicaron a transcendencia deste paso como "un recoñecemento da diversidade propia da unión, así como dos dereitos comunicativos lingüísticos e de liberdade académica e de creación científica específicos do ámbito universitario".

Os reitores das 28 universidades mostraron o seu apoio á demanda que o Goberno central expuxo á Comisión Europea. O manifesto, que está aberto a novas adhesións, lembra que catro de cada dez cidadáns do Estado español son falantes dunha deste tres linguas e que "entre o tres contan con máis de 13 millóns de falantes activos, por encima da media do resto de linguas oficiais da UE".