Proban un test que resolva en pouco tempo se a causa dunha febre é un virus ou unha bacteria

Detrás desta febre está un virus ou unha bacteria? Debe tomar un neno un antibiótico ante a incerteza de que sufra unha infección bacteriana? Estas preguntas poderían recibir resposta de forma máis áxil e precisa se se materializa o estudo que leva a cambo o Genvip, un grupo de investigación en pediatría dedicado ao estudo das enfermidades infecciosas e a desenvolver ensaios clínicos sobre vacinas, que acaba de recibir financiamento do Instituto Carlos III.

O proxecto deste grupo do Instituto IDIS de Investigación Sanitaria está financiado con 95.000 euros, o de maior contía de toda a convocatoria e o seu obxectivo é conseguir un test que, de forma "fiable e temperá", entre unha ou dúas horas, permita tomar unha decisión clínica sobre un paciente que presenta febre, porque desvelará se un virus ou unha bacteria é o responsable dese aumento da temperatura corporal.

Este proxecto de desenvolvemento tecnolóxico que revolucionaría o diagnóstico das infeccións baséase na resposta funcional dos xenes da persoa infectada ante un microorganismo. "Podemos saber que virus ou bacterias hai detrás en función dos xenes que estean activados polo microorganismo", explica o investigador principal do proxecto DIAVIR (Diagnóstico de Enfermidades Virales), o xenetista Antonio Salgas Ellacuriaga, que traballa nel xunto co pediatra Federico Martinón Torres.

"Cada organismo activa de forma específica uns xenes. Como grupo de patóxenos, as bacterias activan uns xenes e os virus activan outros xenes e, de forma específica, cada bacteria e cada virus activan os seus propios xenes", agrega para explicar o funcionamento da "pegada transcriptómica" recentemente identificada e patentada polo Genvip.

MOSTRA NON INVASIVA E DISPOSITIVO ECONÓMICO

O obxectivo é validar esta pegada transcriptómica e trasladala a un dispositivo para saber se a reacción febril que presenta o corpo do paciente está provocada por un virus ou unha bacteria. Buscan un test que sexa rápido sobre unha mostra non invasiva, por exemplo a saliva, e que presente un custo eficiente para que ese dispositivo económico poida ser adquirido, por exemplo, en calquera unidade ambulatoria.

"Ata agora non hai unha ferramenta útil no día a día. Entra un neno cun proceso febril e os médicos, a inmensa maioría de veces, non saben se esa febre é causada por un virus ou unha bacteria. Ante o medo de que se lle escape unha enfermidade bacteriana, que adoitan ser as máis agresivas, a médico receita un antibiótico", explica o doutor Antonio Salgas, quen recoñece que "hoxe en día a marxe de erro é moi alto".

Respecto diso, refírese a a resistencia dos patógenos aos antibióticos como "un dos problemas máis graves que existen hoxe en día", posto que a aparición de bacterias multirresistentes "seguramente sexa a primeira causa de morte en tan só un par de décadas".

AXILIZAR A DETECCIÓN DE ENFERMIDADES MÁIS GRAVES

Ademais, axilizar o diagnóstico permitiría identificar infeccións potencialmente fatais nos seus primeiros inicios, cando apenas cursan con algo máis que febre e malestar, polo que pode ser difícil distinguilas dun incipiente catarro.

Fronte á recomendación xeral dos pediatras de que non leves ao teu fillo á consulta ata que transcorresen 48 horas con febre porque non poderá saber a causa, con este dispositivo, casos como meninxites ou sepsis, entre outros cadros bacterianos graves, poderían ser detectados de forma temperá e "coller a tempo o patóxeno".

O proxecto conta cun prazo para desenvolverse de dous anos, pero o doutor Salas afirma que, aínda que aínda non se fixo efectivo o ingreso do financiamento, eles xa están a traballar e teñen liñas transversais con outros centros de "altísimo nivel", co que cre que "nun ano ou ano e medio" poderán ter a resposta de se este dispositivo se pode aplicar.

El fala de "confianza" en que o método vai funcionar mellor que o que hai ata agora porque acurtará os prazos dos estudos micobiolóxicos, pero puntualiza, en calquera caso, que o test non substituiría ás probas actuais. "O cultivo microbiolóxico é fundamental, pero o problema son os tempos. Con este test acurtaríanse os prazos", agrega.

Agora ao proxecto DIAVIR quédalle seguir respondendo preguntas sobre cal será a súa marxe de erro (Salas cre que "pode chegar a ser baixo"), que biomarcadores mirarán, como funcionaría en casos de coinfección (infeccións simultáneas)... Pero o que ten claro Salas é que o test ten "un futuro moi prometedor" e que sería extrapolable a adultos, por exemplo a casos de persoas maiores con inmunodepresión.

O doutor Martinón xa publicou en revistas internacionais que as enfermidades bacterianas asocian un certo patrón de expresión de xenes e proteínas. "Máis que tentar identificar unha bacteria ou un virus, que foi o obxectivo da maioría do test desenvolvidos ata este momento, cremos que a infección bacteriana ou vírica pode ser recoñecida polo patrón de xenes e proteínas activado polo sistema inmunolóxico do paciente en resposta á infección", resume o tamén xefe do servizo de Pediatría do Hospital Clínico de Santiago.

LIÑAS DE INVESTIGACIÓN

DIAVIR únese aos sete proxectos europeos relacionados con vacinas e enfermidades infecciosas, dous proxectos FIS e os 15 ensaios clínicos nos que traballa o Genvip, que ademais coordina a Rede Española de Ensaios Clínicos Pediátricos.

O grupo de investigación que coordina Federico Martinón captou máis de 12 millóns de euros de financiamento a través de fondos competitivos e achegas privadas e posibilita que un equipo multidisciplinar de 40 persoas traballen desde o Servizo Galego de Saúde (Sergas) no desenvolvemento de novas abordaxes diagnósticas e terapéuticos, vacinas e estratexias personalizadas de prevención para a saúde dos menores.

Virus gripe. CSIC - Arquivo