O turismo en Galicia: entre a grande aportación económica e os problemas xerados pola masificación

O peso do turismo na economía galega mantense en niveis próximos aos de comezos da década de 2010 mentres a comunidade encadea anos con plusmarcas en visitantes e pernoctacións, asentada como o sétimo destino do Estado por detrás de Canarias, Cataluña, Andalucía, Baleares e Madrid.

Á vez que o sector encadea cifras "marca" con 4,5 millóns de visitantes e 8,5 millóns de pernoctacións este verán, segundo os datos da Xunta; os expertos advirten do asentamento de certas tensións de convivencia entre a poboación xeral e o fenómeno turístico, que supón o 10,4 % do PIB galego e o 11 % do total do mercado laboral, como recolle o estudo Impactur.

Así, o peso do turismo no PIB galego é o mesmo que en 2010, ano no que tivo lugar o último Xacobeo antes da dobre cita prolongada desde 2021 ata finais de 2022. Turismo de Galicia sinala que da actividade turística dependen 136.688 empregos entre os 15.938 aloxamentos dunha comunidade, que, ademais, suma 931 guías turísticos, 603 axencias, 129 empresas vinculadas ao turismo de reunións e outras 140 ao turismo activo.

Todo iso co Camiño de Santiago como catalizador do fluxo de visitantes á Comunidade galega. Antes de que finalice setembro, recolleron a súa 'Compostela' máis de 363.000 persoas, ao redor dun 1 % máis que a estas alturas dun pasado ano no que volveu tocarse teito no volume de peregrinos.

Mentres as cifras mantéñense en niveis altos, crece na sociedade o debate sobre o modelo turístico e as tensións que, en determinadas zonas, xéranse coas poboacións locais en asuntos como o acceso á vivenda, as infraestruturas, a convivencia ou a prestación de servizos como a limpeza ou o abastecemento de auga.

Así o sinala a directora do Instituto Universitario de Estudos e Desenvolvemento de Galicia (Idega), Dolores Riveiro, que, non entanto, apunta que, co descenso da importancia do sector primario, o turismo é hoxe en día "o único" vector de xeración de actividade económica para "moitas" poboacións, especialmente no rural, como ocorre en localidades polas que transcorre o Camiño de Santiago como Triacastela.

PROBLEMA DA VIVENDA

É, precisamente, na meta das rutas xacobeas onde estas "tensións" afloraron de forma máis significativa, como recoñece Riveiro, que apunta ao problema de oferta de vivenda na capital galega, onde conflúe a proliferación de pisos turísticos á demanda por parte da poboación universitaria.

"O problema está máis que identificado, o que hai que é que tomar decisións políticas", sinala esta profesora de Análise Económica na USC, que considera que as administracións deben operar entendendo que o acceso a unha vivenda é un dereito básico.

Considera que a presión que o turismo exerce sobre o mercado da vivenda non se circunscribe exclusivamente a Santiago, senón que tamén se reproduce en zonas costeiras onde as poboacións locais teñen dificultades para conseguir contratos de aluguer para todo o ano, xa que os propietarios reservan os meses de verán para arrendamentos de tempada.

Este problema, apunta Dolores Riveiro, tamén repercute no propio sector turístico ante as dificultades en determinadas áreas, como a Ribeira Sacra, para atopar aloxamentos para os traballadores dos establecementos hostaleiros que se desprazan a estas localidades en tempada alta.

TAXA TURÍSTICA

No debate da convivencia co turismo asentouse a posible implantación dunha taxa turística que, polo momento, unicamente exponse levar a cabo Santiago de Compostela, onde o goberno da nacionalista Goretti Sanmartín deseñou unha proposta para gravar entre 50 céntimos e 2,5 euros a pernoctación en establecementos.

O presidente do Clúster de Turismo de Galicia, Cesáreo Pardal, oponse frontalmente a unha medida que ve "ilóxica" a tenor do nivel de ocupación que presentou a cidade no primeiros sete meses de 2023, que "se situou no 50 %".

Para o representante da organización que engloba a case 70 entidades do sector hostaleiro, este dato reflicte o "innecesario" dunha medida cuxo "debate" ve "orientado" a "desviar a atención" dos "auténticos problemas" que ten a cidade compostelá, como a "nula conectividade" co aeroporto, a "ausencia" de taxis ou os VTC.

"Estar a falar da taxa turística é desviar a atención", sentenza Pardal, que si recoñece que a capital galega ten "un problema" co número de "excursionistas" que a visitan diariamente pero que non pasan a noite na cidade, o que reduce o seu impacto económico.

"O máis importante dunha taxa turística é saber para que se pon. Se o obxectivo é rebaixar o nivel de turistas, non vai funcionar", engade a profesora da USC, que avoga por dar "unha volta" ao modelo creado polo goberno compostelán.

Neste sentido, Riveiro recoñece que a afluencia de visitantes si pode causar problemas de convivencia cos veciños pois impactan no día a día destes cando se concentran en determinadas zonas, como ocorre en Santiago na entrada do Camiño Francés pola Rúa de San Pedro ou nas aglomeracións que se xeran en Fisterra ou algúns puntos da Ribeira Sacra que, como resalta a directora do Igade, non teñen infraestruturas de mobilidade "adecuadas" a fluxos elevados de persoas.

PERSPECTIVAS DE FUTURO

De face ao futuro, o Clúster de Turismo de Galicia avoga por "seguir avanzando" no camiño de que a comunidade se "asente" como un destino para o turista internacional, que gasta de media 60 euros máis que un visitante do Estado e uns 80 máis que un local.

En relación a isto, Dolores Riveiro apunta a unha tendencia global de encarecemento das viaxes de longa distancia pola subida de prezos de combustible ou as posibles restricións aos desprazamentos por motivos ambientais, o que podería supor un descenso do turismo internacional e un incremento do de proximidade.

A baixada do gasto por turista é un dos aspectos que o sector destaca desta tempada de verán, como sinala Cesáreo Pardal, que relaciona esta cuestión cun regreso a certa normalidade despois das primeiras viaxes unha vez levantadas as restricións que imperaron durante a crise sanitaria do covid.

Un turista bota unhas fotos no interior da Catedral de Santiago durante a ponte de San José | Fonte: Álvaro Ballesteros - Arquivo