Cremas solares que contaminan o mar

As cremas solares protexen a nosa pel da radiación ultravioleta, pero poden ser tóxicas para os ecosistemas acuáticos. A explicación está nos ingredientes activos orgánicos (químicos) e inorgánicos (físicos) que conteñen e que se liberan no medio ambiente cada vez que unha persoa se mete no mar ou no río tras aplicarse no corpo unha crema protectora.

Investigadores do Instituto de Investigacións Mariñas de Vigo e do Instituto de Ciencias Marinas de Andalucía, ambos os dous do Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC)– veñen de publicar un estudo baseado nunha revisión de investigacións e métodos na que constatan os danos causados polas cremas solares en ecosistemas acuáticos.

Da súa análise conclúen que os compostos orgánicos que presentan maior risco son benzofenona-3 (oxibenzona), etilhexil metoxicinamato e 4-metilbencilideno alcanfor. “Con todo, este risco depende da localización e o compartimento ambiental”, aclaran.

“Un inconveniente destes produtos está relacionado coa liberación ao medio ambiente dalgunhas substancias como filtros ultravioleta orgánicos e inorgánicos”, e “algúns deles mostran risco”, resumen os investigadores.

Os resultados tamén indican unha concentración de nanopartículas inorgánicas TiO2 (dióxido de titanio) e ZnO (óxido de zinc) que pode entrañar “certo risco”.

Varios estudos científicos avaliaron o risco que supoñen para os ecosistemas acuáticos as nanopartículas de óxido de zinc e o dióxido titanio.

Para avaliar a súa toxicidade, investigadores de Estados Unidos extraeron nanopartículas de varios protectores solares físicos que se aplicaron en embrións de peixe cebra a diferentes concentracións das mesmas. No seu estudo, observaron que o desenvolvemento dos embrións expostos a concentracións moi altas de óxido de zinc e dióxido de titanio maiores de 1 miligramo por litro foi anormal e tamén constataron un incremento da mortalidade. Con todo, as concentracións utilizas no experimento foron moito máis altas que as estimadas no medio natural.

Noutro estudo, investigadores expuxeron o coral do Caribe a nanopartículas de dióxido de titanio en concentracións de 0.1 e 10 mg/L durante 17 días. Durante o experimento, o coral perdeu as súas algas que culminou no branqueamento.

Os científicos do CSIC consideran que “o risco das nanopartículas liberadas polos protectores solares non se pode pasar por alto”. Con todo, na súa revisión de estudos detectan unha falta de métodos analíticos aplicados en condicións ambientais reais, o que “limita a información real sobre as condicións de exposición dos organismos acuáticos”.

Apuntan, ademais, que “a composición dos protectores solares pode variar segundo a marca en termos de filtros ultravioleta empregados ou o tamaño das  nanopartículas ou a presenza doutros compoñentes”.

É por iso que consideran que “avaliar o impacto dos protectores solares nos ecosistemas acuáticos implicará mellorar o coñecemento sobre o efecto conxunto dos compoñentes”.

“Un dos efectos ben coñecidos dos filtros ultravioleta é o branqueamento e morte dos arrecifes de coral”, lembran os investigadores do CSIC, que tamén sinalan a ameaza de “disruptores endocrinos” (contaminantes hormonais que poden interferir co sistema hormonal) ou de potenciais “efectos neurotóxicos” causados por filtros ultravioleta orgánicos e inorgánicos.

Estes científicos subliñan tamén o efecto indirecto dos protectores solares relacionado coa “xeración de especies reactivas de osíxeno na pel e a auga” (cando se producen en exceso, as especies reactivas de osíxeno son responsables da tensión oxidativo e de múltiples procesos patolóxicos).

Coa información científica dispoñible, para elixir unha boa crema solar non só hai que avaliar o seu nivel de protección da pel, tamén a súa complexa composición, que en algúns casos pode resultar perigosa, especialmente polo potencial disruptor endocrino dalgúns dos seus compoñentes e para fauna e flora de ríos e mares. Unha boa crema solar é a que é segura para a nosa saúde pero tamén co medio ambiente.