O lume pode converterse, paradoxalmente, nunha "ferramenta" de prevención de incendios

Un doutor da UVigo sinala que se pode aproveitar o inverno para realizar queimas controladas de baixa intensidade no monte co fin de evitar que se convertan en incendios "catastróficos" no verán

Por Europa Press / Redacción | SANTIAGO DE COMPOSTELA | 11/02/2023 | Actualizada ás 13:45

Comparte esta noticia

O doutor en Enxeñaría de Montes da Universidade de Vigo (Uvigo) Juan Picos abre o debate acerca da posibilidade de "un cambio de paradigma" na prevención de incendios, xa que pon sobre a mesa "o que os investigadores chaman pastorear o lume". Esta idea pasa por aproveitar o inverno para realizar queimas controladas de baixa intensidade no monte co fin de evitar que se convertan en incendios "catastróficos" no verán ao ser incontrolables.

"O que son 100 hectáreas agora, no inverno, poden ser 1.000 hectáreas no verán", reflexiona nunha entrevista con Europa Press este profesor de Silvicultura na Escola de Enxeñaría Forestal da Uvigo, quen avoga polo uso de lume como unha "ferramenta" de prevención "só naqueles momentos e intensidades que se sabe que non causa prexuízos".

"A nosa obrigación como científicos é mirar un pouco cara a adiante". "É obrigación da ciencia facernos preguntas de ata que punto poderiamos utilizar un lume no inverno e que realice unha prevención do incendio de alta intensidade", expón este experto que abriu no seu día as comparecencias da comisión parlamentaria creada tras a vaga de incendios de 2017 en Galicia.

Aínda que pode parecer unha proposta rupturista fronte ao actual modelo antincendios, este experto lembra que, no interior das zonas de montaña do noroeste, "o clásico desde épocas inmemoriais do ser humano era a transformación de vexetación co uso de queimas para o gando xusto nesta época".

Apela a explorar "ese lume aliado que pode axudar". "Non é todo tan branco ou negro", subliña. Contrasta esta proposta co que pasou o verán pasado con macroincendios como o de O Courel, no que "non se ten ningunha oportunidade de dicirlle (ao lume) por onde ir".

E é que "ir conducindo o lume polo territorio xerando descontinuidades, que despois ten que aproveitar o gando, é unha actividade tradicional", que debe facerse "non en condicións ilegais ou nocturnas". "Con moita cautela, baseado en ciencia, é probable que teñamos que incrementar, entre comiñas, a nosa tolerancia ou utilización do lume como ferramenta de conservación e prevención, obviamente sempre en condicións moi controladas".

Estes días sen moito vento e temperaturas baixas, nos que "é bastante previsible como funciona" o lume, os servizos de extinción "poden acompañar nalgunhas zonas e apagar noutras".

"Esta paradigma tamén está a chegar a outros lugares", apunta. "Estamos a empezar con iso". Pon o exemplo de que as tribos indias xestionaban moito territorio con lume na zona de California, pero "deixouse de facer e agora tamén teñen problemas de grandísimos incendios".

DECENAS DE HECTÁREAS, NON MICROQUEMAS

A este respecto, Picos sinala un recente artigo titulado 'Os Incendios forestais como oportunidade silvícola' --que asinan Domingo M. Molina Terrén, Victor Resco de Deus e Ferran Dalmau Rovira en Revístaa Incendios e Riscos Naturais--. Aquí exponse que "os incendios forestais de moderada e baixa intensidade han de verse como unha oportunidade para reducir o combustible forestal", á vez que se empraza a un "cambio drástico e abandonar unha estratexia que dá un resultado insatisfactorio".

"Para algúns, esta formulación pode parecer desatinado. A nós parécenos irracional non dar o salto a implementalo xa hoxe", chegan a afirmar os autores do texto, no que se defende que "son necesarias as queimas prescritas, pero de polo menos decenas de hectáreas cada unha, non micro queimas".

Os propio Picos asina, xunto a varios autores, outro estudo na mesma revista sobre as oportunidades das queimas prescritas. A estimación a xestionar desta forma en toda España alcanza as 100.000 hectáreas --só no oito primeiros meses de 2022 arderon case 300.000 hectáreas--. As queimas prescritas custarían 225 millóns, pero "a mesma superficie queimada en incendio forestal suporía 1.000 millóns de euros de custo".

O CASO DE PORTUGAL

Nesta entrevista con Europa Press, Picos mira cara ao caso de Portugal. Con datos satelitales de Copernicus, pódese observar estes días diversos puntos iluminados que se corresponden con queimas no norte do país luso, algo que contrasta cunha Galicia sen lumes.

"Portugal deixa que arda porque entende que é unha actividade que aínda ten unha vinculación con ese uso pastoril dalgunhas serras, co cal só o combate cando entende que adquire grandes dimensións", relata. "Esa actividade gandeira é moito máis presente na zona portuguesa, máis tolerada que a nosa, cando pasan a Galicia despregamos dispositivo e apagámolos", agrega.

Son dúas políticas distintas, en Portugal "permítense moito máis este tipo de queimas". "En Galicia, calquera queima que non está a realizar o servizo ou que non foi notificada é un incendio e, por tanto, apagámolo". "Por unha banda pódese pensar, nós somos mellores porque nós apagamos os lumes e eles non", pero advirte: "Nós imos acumulando combustible".

Este investigador que traballa nun proxecto Interreg --de colaboración en labores preventivos e extinción-- examina que os portugueses deixan "camiñar libres" os incendios no inverno por entender que son máis perigosos no verán. "Hai un punto medio entre a tolerancia absoluta e o noso: que é o combate absoluto, o que pasa é que non o atopamos aínda porque é bastante delicado", razoa.

POLÉMICO PARA As ADMINISTRACIÓNS

Preguntado pola postura das administracións ante esta posibilidade, Picos recoñece que "claro" que é polémico: "Pero por iso debemos ir nós diante abrindo o debate, demostrando con evidencia científica que os danos son baixos en determinadas condicións". "Temos a obrigación de facernos as preguntas como científicos", apunta, "con pensamentos un pouco desafiantes". "Aínda é pronto para que eles (os políticos) decidan facer iso, pero tarde ou cedo temos que facernos a pregunta e ser capaces de rexistrar a evidencia".

No entanto, "é un tema que está aberto e susceptible de revisar", pois "a Xunta xa comezou a traballar bastante coas queimas prescritas, que realiza de forma preventiva o propio servizo". "O que queremos é reducir combustible para que non estea presente na época de alto risco", incide. Conta que "se está empezando a traballar sobre iso, un seguimento de queimas para ver como se recupera, que impacto teñen en realidade".

O LUME COMO FACTOR QUE CREA BIODIVERSIDADES

"Estamos a darnos conta de que algunhas das nosas figuras de maior biodiversidade creáronse nesa utilización humana de lume e gañado en zonas de montaña". "Se retiramos todo iso, pode ser que nos atopemos que perdamos o hábitat", aínda que pareza "contraditorio", argumenta.

"E está o paradoxo dentro do paradoxo de que algúns dos ecosistemas, algúns dos hábitats prioritarios en Rede Natura, necesitan do lume na súa conservación". "Hai algún tipo de brezal, hábitat de matogueira" nun hábitat que "se desenvolveu baixo miles de anos de lume e gañado". "Se quitamos o lume e gando, evoluciona naturalmente a outro tipo de ecosistema", advirte este profesor.

Precisamente, esta semana arderon unhas 160 hectáreas en O Xurés dun lume chegado de Portugal. "Cando nos facemos a pregunta de por que arden tanto no verán O Xurés, ás veces a resposta é porque deixou de arder tanto no inverno", resalta. "A pregunta é se é necesario restaurar un réxime de lume como o tiñamos antigamente para evitar un réxime de lume como o que temos agora". "O debate está aberto", conclúe.

Arquivo - Terreo calcinado polo incendio forestal na Serra do Leboreiro, na paraxe de Corga de Salvante, no parque natural de Baixa Limia e Serra do Xurés, a 26 de agosto de 2022, en Serra do Xurés, Ourense, Galicia (España). A superficie afe. Rosa Veiga - Europa Press - Arquivo
Arquivo - Terreo calcinado polo incendio forestal na Serra do Leboreiro, na paraxe de Corga de Salvante, no parque natural de Baixa Limia e Serra do Xurés, a 26 de agosto de 2022, en Serra do Xurés, Ourense, Galicia (España). A superficie afe. Rosa Veiga - Europa Press - Arquivo | Fonte: Europa Press

Comparte esta noticia
¿Gústache esta noticia?
Colabora para que sexan moitas máis activando GCplus
Que é GC plus? Achegas    icona Paypal icona VISA
Comenta
Comentarios 1 comentario

1 Gamela

Manda carallo ! A Ciencia debera pedir desculpas de xeonllos se quere gañar terreo neste século XXI ! Sempre ocultos tras os títulos universitarios e baixo a rúbrica da Cátedra semella que ninguén é responsable de tratar ao noso campesiñado e aos nosos gandeiros (xa desaparecidos) coma se foran "salvaxes" que non sabía nada de como había que tratar ao monte e "pastorear os lumes ao longo do ano enteiro" ! Logo de medio século obrigando a mercar maquinaria monstruosa para limpar os montes (gastar o que non tiñamos e afogar aos gandeiros mencando forraxes!) Agora seica a Ciencia muda de Opinión ! Mellor calar do cabreo que teño enriba logo de ler este artigo ! E por último a proposta de 100 Ha para queimas mínimas é outra Barbaridade ! Amén