O burro de todos os paus

PATXI SAEZ BELOKI, sociolingüista e membro da Real Academia da Lingua Vasca

 

O presidente de Kutxabank dixo nunha conferencia organizada pola Cámara de Comercio de Bilbao que o modelo educativo en eúscaro é un "limitante moi importante" para atraer a profesionais estranxeiros, é dicir, que a educación en lingua vasca é un obstáculo para atraer talento estranxeiro. Tamén pide que a educación en inglés sexa "accesible" para os foráneos que veñen ao noso país temporalmente.

O Sr. Arriola sinalou o seguinte:

«É importante compatibilizar o noso modelo de educación co eúscaro como lingua vehicular xa que se vén un polaco e vai estar aquí cinco anos, igual non lle cadra que os seus fillos estuden eúscaro. É un tema serio. Os fillos son o máis importante. Tes que ter unha educación seguramente en inglés suficientemente accesible para xente que vén de fóra, que vén para un período. É un limitante moi importante».

As declaracións de señor Arriola supuxeron unha cadea de reproches por parte dos axentes sociais do País Vasco, pero o señor Arriola, lonxe de retractarse, despois dunha semana do seu memorable discurso mantívose nos seus trece e enviou unha mensaxe persoal aos traballadores de Kutxabank no que asegura que a asociación empresarial vasca Confebask e diversos axentes económicos de Euskadi son do seu mesma opinión.

O talento do País Vasco

Por intelixencia e sabedoría a mocidade do País Vasco é a máis instruída, preparada e euskaldun de toda a historia. Nunca na historia da lingua vasca houbera tantos enxeñeiros por metro cadrado. As empresas do País Vasco, con todo, deixan escapar ese talento. Más exactamente: fanlle fuxir.

Poñamos exemplos concretos para entender que está a pasar coa mocidade do País Vasco: vaiamos ao municipio de Beasain da comarca guipuscoana do Goierri onde se sitúa a empresa de fabricación de trens Construcións e Auxiliar de Ferrocarrís (CAF), «fabrika haundie» (A fábrica grande) para os goierritarras, fundada en 1917 e considerada un modelo para imitar dentro da industria no País Vasco. A entidade bancaria Kutxabank, cuxo presidente é o señor Antón Arriola, posúe o 13,231% do capital da empresa CAF, que ascende a 155 millóns de euros (decembro de 2024). O Gobierno Vasco tamén posúe o 3% do capital da factoria (35 millóns de euros) adquirido con diñeiro público do fondo Finkatuz.

Na actualidade, CAF contabiliza as maiores ganancias económicas da súa historia pero desde o sindicato de traballadores vascos ELA de CAF aseguran que existen importantes brechas salariais entre os traballadores que traballan na fábrica de Beasain e as demais empresas do grupo CAF. Aos novos enxeñeiros que empezan a traballar por primeira vez nas empresas do grupo CAF non se lles paga o salario correspondente á categoría profesional de enxeñeiro, xa que CAF creou subniveles para pagar menos aos novos enxeñeiros que incorpora ao seu persoal. Segun o sindicato ELA nas empresas do grupo CAF hai novos enxeñeiros que teñen un soldo de 20.000 euros anuais. Así, esta política salarial pon na picota económica aos novos talentos autóctonos na época na que teñen que construír o seu proxecto de vida. Se esta asfixiante situación económica dos ingresos salariais combínase co problema de acceso á vivenda da mocidade vasca actual, aos mozos oriúndos non queda máis remedio que cojer o camiño que tomaron moitos mozos do Goierri: atopar oportunidades laborais con mellores salarios fose do País Vasco. Son innumerables os mozos goierritarras que foron a traballar a Madrid e a distintos países europeos. Segundo datos facilitados polo Instituto Vasco de Estatística, Eustat, no ano 2020 o 45% das persoas desprazadas fóra de Euskadi, 14.147 persoas, eran mozas entre 21 e 39 anos. Deles, o 59 % desprazáronse ao Estado español, preferentemente a Castela-León e Madrid, e o 41% ao estranxeiro, preferentemente a Alemaña, Reino Unido e Estados Unidos.

Non é difícil imaxinar o paradoiro deses mozos que se van a traballar fose do País Vasco: na cidade na que comezan a traballar, coñecerán á súa parella e ese estreito lazo entre traballo e parella uniralles a esa cidade afastada da terra que lles viu nacer e a miúdo, por mor dos fillos que virán despois, para o resto da súa vida. Así, eses mozos euskaldunes que non poden construír o seu proxecto de vida no País Vasco, perdémolos para sempre.

Os mozos do País Vasco viven na desgraza e a calamidade non só ecocómica, senón tamén residencial e habitacional. Os novos talentos de Beasain, do mesmo xeito que os doutros lugares do País Vasco, non poden conseguir unha vivenda para construír o seu proxecto de vida na súa localidade, pero velaí que o Concello de Beasain, sorprendentemente, en colaboración coa empresa CAF e outras catro empresas do Goierri, acaba de presentar o proxecto "Olaran Factoría de Talentos" para dar aloxamento ao talento profesional estranxeiro. A Factoría de Talentos emprenderá en 2026 a construción de 35 apartamentos no centro de Beasain, no antigo edificio da fábrica Olaran de arquitectura racionalista declarado ben cultural con categoría de monumento, para dar a ese talento extrangero un lugar onde residir. O Concello de Beasain considérao un "proxecto estratéxico" e realizará o maior investimento económico da última década para converter en realidade esa Factoría de Talentos.

A política seguida por empresas como CAF, que foi enxalzada como exemplo da industria de País Vasco, é moi clara: atraer talento estranxeiro con salarios máis baixos que os de aquí, pagando salarios máis exiguos que os de antes, desdeñando o saber e o talento dos nosos mozos que xorde do sistema educativo en eúscaro.

Pero o que está a ocorrer coa nosa mocidade non se circunscribe só ao ámbito industrial, senón que se repite en moitos outros ámbitos. Poñamos agora o exemplo da sanidade: din que non hai suficientes médicos vascos entre os nosos mozos para cubrir a necesidade de médicos que ten O Servizo Vasco de Saúde Osakidetza e desde o Gobierno Vasco están teimudos por traelos do estranxeiro. Recentemente produciuse un gran escándalo porque o Tribunal Supremo ha anulado a transferencia autonómica para a homologación de títulos estranxeiros e porque o Gobierno Vasco non poderá homologar títulos para traer médicos estranxeiros a Osakidetza. Pero, doutra banda, cada ano unha media de 100 médicos nados e formados no País Vasco solicitan ao Colexio de Médicos a acreditación para ir traballar ao estranxeiro. Francia, Reino Unido e Irlanda son os países máis elixidos para exercer. Entre as principais razóns polas que estes médicos viaxan ao estranxeiro atópanse, na maioría dos casos, mellores condicións laborais e salariais.

Gorka Maiz, presidente da Asociación Vasca de Médicos de Familia Osatzen, afirma que no País Vasco nunca tivemos tantos médicos de familia. En palabras de Maiz, "a cuestión non é se hai médicos suficientes, senón as condicións laborais e salariais de Osakidetza. O problema é a organización do traballo e non a falta de profesionais de medicina".

Se desde os centros de traballo escorrentan do País Vasco aos nosos mozos euskaldunes con talento e substitúenos por profesionais que non falan eúscaro traídos do estranxeiro, a comunidade vascoparlante se nos desangrará e retrocederemos irremediablemente na normalización da lingua vasca. O eúscaro moléstalles. Por iso convertérono no burro de todos os paus.