Galicia rexistra 213 transplantes de medula ósea en 2024: 78,9 transplantes por millón de habitantes

Galicia rexistrou 213 transplantes de proxenitores hematopoiéticos (TPH), coñecido como transplante de medula ósea, durante 2024, o que supón 36 menos que os 249 de 2023. Este descenso contrasta coa tendencia á alza de España, que alcanza unha nova marca en 2024, ano no que se realizaron 3.844 procedementos, o que supón un aumento do 2,8 % respecto de 2023 e unha taxa de 78,9 transplantes por millón de poboación (p.m.p).

Así se desprende da memoria anual da Organización Nacional de Transplantes (ONT), que o Ministerio de Sanidade publicou este xoves. O documento recolle que, desde que en 2012 puxésese en marcha o Plan Nacional de Medula Ósea (PNMO), os TPH creceron un 42 % en España. "Todos facemos enormes esforzos por garantir o acceso dos pacientes a este tipo de transplantes que se efectúan sobre todo para o tratamento de enfermidades hematolóxicas, sobre todo leucemias, linfomas e outras como o mieloma múltiple", sinalou a directora xeral da ONT, Beatriz Domínguez-Gil, quen destacou que a memoria "vén cargada de boas noticias".

Segundo detalla o informe, do total de transplantes de medula ósea realizados o pasado ano, 2.246 (58 %) efectuáronse con células do propio paciente, o que se denomina transplantes autólogos, mentres que os 1.598 restantes (42 %) fixéronse con células obtidas de doantes, isto é, transplantes aloxénicos. A taxa de TPH aloxénico foi de 32,8 p.m.p., unha cifra que duplica a media europea, que se situou en 14,8 p.m.p. en 2023, o último dato dispoñible no Rexistro Europeo de Transplante de Medula Ósea (EBMT, polas súas siglas en inglés). Entre os transplantes de TPH aloxénicos, 850 estaban emparentados co paciente e 749 eran doantes voluntarios non emparentados. Estes últimos procedementos experimentaron o maior incremento en porcentaxe, cun aumento do 62 % desde que a ONT lanzase o PNMO en 2012.

A realización deste tipo de transplante depende da doazón voluntaria de persoas inscritas no Rexistro Mundial de Doantes de Medula Ósea (WMDA, polas súas siglas en inglés) que aglutina os datos de 41 millóns de persoas rexistradas como doantes no mundo e de máis de 768.000 unidades de sangue de cordón umbilical (SCU) almacenadas. A WMDA componse de 103 rexistros de doantes de 56 países, incluíndo a España a través do Rexistro Español de Doantes de Medula Ósea (REDMO). En volume de doantes, o REDMO ocupa a quinta posición entre os rexistros europeos e a décimo terceira a nivel mundial.

NAVARRA, LÍDER EN TAXA DE TRANSPLANTE

O máximo de actividade de transplante de medula ósea rexistrouse en Madrid, con 722 intervencións; seguida de Andalucía, con 633; e Cataluña, con 610. En taxas por millón de poboación, a maior actividade rexistrouse en Navarra (162,7), Cantabria (147,5) e Murcia (104,5). En contraposición, A Rioxa, Estremadura e Aragón foron as comunidades nas que menos transplantes de medula ósea efectuáronse, con 18, 44 e 55, respectivamente. Por taxas p.m.p., foron Castela-A Mancha (29,7), Aragón (41) e Estremadura (41,9).

En canto ás indicacións dos TPH, 1.331 realizáronse para o tratamento de diferentes tipos de leucemias (34,6 %), 1.289 para mieloma múltiple e outras discrasias de células plasmáticas (33,5 %), 912 para linfomas Hodgkin e non Hodgkin e outras enfermidades linfoproliferativas (23,8 %), 149 para tumores sólidos (3,88 %), 71 para insuficiencias medulares (1,9 %), 80 para enfermidades non malignas (2,08 %) e 12 para outras patoloxías (0,3 %). Doutra banda, 306 TPH, é dicir, o 8 %, foron realizados en nenos, principalmente para o tratamento de enfermidades tumorais e non malignas. Respecto da terapia celular relacionada co TPH, a memoria da ONT apunta que se realizaron 1.221 procedementos deste tipo o pasado ano en toda España, o que supón un incremento do 44,7 por cento respecto de 2023.

REDMO: PERFIL NOVO E FEMININO

O REDMO conseguiu superar en 2024 o obxectivo de 500.000 doantes rexistrados marcado polo Plan Nacional de Medula Ósea (PNMO), ao sumar 30.010 novos doantes, o que supón un crecemento do 27 % respecto de 2023. A este incremento contribuíron as actividades de promoción da doazón de medula ósea que realizan de forma continuada todos os actores do PNMO. Entre elas, cabe destacar a campaña nacional 'Un match x unha vida', impulsada pola ONT, a Fundación Internacional Josep Carreiras e as comunidades autónomas, que se desenvolveu en 17 cidades españolas no último trimestre de 2023.

A media de idade dos doantes no REDMO é de 41 anos, sendo máis da metade dos doantes rexistrados (52 %) menor de 40 anos. En canto ao sexo dos doantes, a poboación feminina segue sendo maioritaria e representa o 64 % do rexistro. Con todo, a necesidade de incorporar máis doantes homes evidénciase nas solicitudes por parte dos centros trasplantadores, xa que estes doantes melloran a efectividade do transplante. Como resultado do rexuvenecemento do REDMO e a mellor caracterización dos doantes voluntarios, en 2024 producíronse 426 doazóns efectivas, o que supón unha media de 8,2 doazóns por semana e un aumento do 7,58 por cento fronte a 2023. Esta actividade multiplicouse por 12 desde que se puxo en marcha o PNMO, cando había 35 doazóns efectivas.

O pasado ano, o 88 por cento (346) destas doazóns efectivas realizáronse con sangue periférico como fonte dos proxenitores hematopoiéticos. O perfil do doante efectivo é o dun home cunha media de idade de 31 anos. O cociente de doazón efectiva é dun por cada 1.187 doantes inscritos no REDMO. Beatriz Domínguez-Gil quixo resaltar o esforzo de sociedades científicas, asociacións de pacientes e comunidades autónomas, así como a solidariedade da sociedade española, á que pediu que siga contribuíndo neste xesto "tan necesario" para quen necesitan un transplante de medula ósea e, sobre todo, para aqueles que non atopan a resposta na súa contorna familiar.

TERCEIRO PAÍS DO MUNDO EN UNIDADES DE SANGUE DE CORDÓN UMBILICAL

España dispón de 61.214 unidades de sangue de cordón umbilical (SCU), un 8 % das almacenadas no mundo (768.227), sendo o maior rexistro de Europa e o terceiro a nivel global. En 2024, utilizáronse 68 unidades de SCU de España para a realización de TPH, 14 en pacientes residentes no noso país e 54 no estranxeiro. Nos 19 transplantes de SCU realizados en España en 2024 utilizáronse unidades de SCU de bancos públicos. Para facilitar a utilización das unidades de SCU almacenadas en España, a ONT puxo en marcha o proxecto 'Ready to Ship' (R2S), un proxecto pioneiro a nivel europeo para optimizar o inventario de SCU financiado polo Ministerio de Sanidade.

Esta iniciativa consiste na caracterización detallada de unidades de SCU de moi alta calidade (8 % do inventario) para responder a pacientes con necesidade urxente dun TPH. Como resultado desta iniciativa, o REDMO dispón xa de 3.001 unidades caracterizadas como R2S (5 % do inventario de SCU). Os datos preliminares do proxecto mostran que a liberación das unidades R2S é 3,6 veces superior que a daquelas que non forman parte deste programa.