As novas cantareiras e cantareiros reivindican o traballo das avoas: "Somos porque foron"

O eco das cantareiras, esas mulleres que durante xeracións preservaron a memoria musical galega a través da oralidade, segue latexando con forza no panorama actual. Unha herdanza cultural que florece en propostas tan diversas como as de De Ninghures, Fillas de Cassandra, Caamaño & Ameixeiras ou Mondra.

Artistas contemporáneos nos que a tradición se transforma e dialoga coa electrónica ou cos sintetizadores. Nun ano no que a Real Academia Galega (RAG) dedica o Día das Letras Galegas ás cantareiras, a musicóloga e antropóloga Beatriz Busto incide en que o momento actual é o resultado dun camiño colectivo. Neste contexto, as novas voces recollen ese legado e o reinterpretan desde unha mirada contemporánea, combinando tradición con innovación estética e novos sons.

"QUE NON SEXA FESTA DUN DÍA"

En paralelo, proxectos educativos e culturais contribúen a reforzar esta conexión interxeracional, por exemplo, a asociación Somos Pandereteiras e a academia As Marías traballan na preservación, difusión e defensa do legado das cantareiras. A presidenta de Somos Pandereteiras, Gisela Sanmartín, asegura ter unha sensación "ambigua" coa homenaxe ás tocadoras nesta edición da efeméride, xa que sinala que os mozos non van a concertos de pandereteiras tradicionais senón aos de artistas que fusionan tradición con xéneros modernos.

"Por unha banda sinto moita alegría porque xa ía sendo hora de que lles recoñezan o talento, pero espero que non sexa festa dun día e logo quede todo esquecido", confesa. Neste sentido, Alejandro Guillán --coñecido como Baiuca-- é un dos artistas contemporáneos que beben da tradición para enriquecer o seu proxecto. "Creo que a música tradicional galega está en tendencia e é algo positivo porque por que tomar elementos da música latina ou da música anglosaxoa cando podes empregar elementos da túa cultura para darlle identidade a un proxecto", relata a Europa Press.

"Aínda que a tradición leva viva moito tempo, dáme a sensación de que a figura das cantareiras cada vez ten máis forza. Nos anos 90 a gaita era a icona galega nos proxectos musicais, en cambio, durante a última década elas convertéronse nesa icona", reflexiona o artista de Catoira.

"QUEDA CAMIÑO POR ANDAR"

Aínda que consideran que "queda camiño por andar" en materia de visibilidade e recoñecemento, nas Marías destacan que cada vez máis novas achéganse á pandeireta, non só por interese musical senón tamén como acto de reivindicación e reconexión coas súas raíces. Segundo indican, o perfil maioritario que acode ás clases é principalmente feminino, mulleres de entre 21 e 55 anos que acoden por un interese persoal pola cultura galega.

"Na nosa experiencia, comprobamos que mesmo en idades adultas a aprendizaxe de pandeireta esperta algo moi profundo ao conectar ás persoas coa súa infancia, coa avoa que cantaba, coas festas populares e cunha forma de vivir máis colectiva", subliñan as directoras da entidade.

"HAI UNHA DÉBEDA HISTÓRICA"

Algo similar opinan Sabela Caamaño --acordeón cromático-- e Antía Ameixeiras --violín e voz--, as integrantes de Caamaño&Ameixeiras, un dúo galego ligado á música e ao baile de raíz que acaba de estrear 'Ghatiña Mansa', unha colaboración con Tanxugueiras "que enfronta a lóxica do amor romántico e do parejocentrismo".

"Para nós non é só un legado, é a materia prima e o substrato co que traballamos todos os días na nosa creación musical, hai unha débeda histórica con elas e parece que agora empeza a pagarse", reflexiona Caamaño.

Nesta liña, a súa compañeira Antía celebra o "bo momento" que está a vivir a música tradicional en Galicia e apunta a que esta se está convertendo nunha alternativa de lecer habitual para a xente nova. "A música tradicional está nunha tendencia moi boa e evidentemente é unha moda, pero iso non é algo malo. É un momento de impulso que esperemos que se alongue moito tempo e que mesmo se manteña", asegurou Hadrián García de De Ninghures.

Pola súa banda, Martín Mondragón, máis coñecido como Mondra, apunta que quizais "o fito máis grande" da música galega nos últimos anos é "que no estado no que está a lingua sexa capaz de chegar ás novas xeracións". O artista, que se embarca na súa nova era 'De Rolda' co obxectivo de establecer un diálogo entre a tradición e a instrumentación orgánica, destaca que no proceso percorreu os arquivos de cantigas para inspirarse.

Con todo, a musicóloga Beatriz Bustos insiste na necesidade de valorizar a rede informal de produción creativa porque, segundo lembra, "as persoas que fixeron isto posible non eran músicas de escenario, eran campesiñas que creaban melodías e coplas para cantar na súa comunidade".