Bieito Alonso: "Os anarquistas sempre sufriron a represión, de cárceres a fusilamentos"

O anarquismo foi unha ideoloxía con moita influencia a principios do século XX. E, obviamente, o pobo galego non foi alleo á súa influencia. Mais nesa época abundaron tamén os métodos de represión. Ante isto, moitos colleron o camiño do exilio ou da emigración...mais, quen sabe algo deles? O profesor e historiador Bieito Alonso preocupouse por visibilizar a súa situación, sensibilizala e "dar voz aos que non puideron tela". Fíxoo co seu libro "Anarquistas galegos en América, no que conta a historia dos emigrantes galegos entre 1890 e 1925.

A día de hoxe, está no seu cuarto ano en París traballando de profesor. Co seu libro de claro caractere historiador, busca tamén a "perseveración histórica". Galicia Confidencial tivo a oportunidade de falar con el dos emigrantes galegos, do anarquismo e da situación actual de Galicia.

G.C. O pobo galego segue a ser un pobo inmigrante?

Bieito Alonso: Eu non son un especialista no anarquismo. O libro é un pouco o traballo histórico que fago desde sempre. O tema da inmigración é un pozo sen fondo e que sempre presenta dificultades para ser estudado. A inmigración é un factor fundamental da identidade galega histórica e segue a selo a día de hoxe.

G.C: Por que unha obra sobre o anarquismo?

B.A: Tense traballado moito sobre aspectos cuantitavios. Está é unha obra máis ben cualitativa. Non había até agora unha vista xeral a este outro mundo do movemento obreiro nos países de acollida no exilio.

Unha perspectiva moi interesante é a transnacional. Non se mira directamente a EUA, a Arxentina ou Brasil (entre outros), senón que se intenta ver coma eles se incorporan, a un movemento totalmente transancional. É dicir, a un movemento sen un núcleo claro, con varios puntos de referencia. Os galegos entraron en contacto con anarquistas, en moitos casos tamén europeos emigrados e chegaron a ter gran importancia nos movementos sociais nos países de acollida.

Moitos deses galegos, antes de emigrar, non eran anarquistas. Isto se debe a que os galegos cubriron os postos de traballo que ninguén quería. Víronse nunha situación precaria, con salarios baixos e cun alto grao de contradicións. Ademais, moitos deles marcharon con 16 anos, ou sexa, nun momento considerado de aprendizaxe política para as persoa.

G.C: que foi despois da xente que emigrou?

B.A: Houbo de todo. Naquela época os estados -igual que hoxe en día- votaban á xente fóra que non querían. No seu momento, os países fixeron unha serie de leis para expulsar á xente considerada coma conflictivo. Eran a xente que rompía co orde social e xeraban conflictos ideolóxicas co poder. Eran leis, que ademais se aprobaban en forma de consenso entre os países.

Unha parte deles voltaron, e os expulsaron de novo e acabaron volvendo clandestinamente con nomes cambiados. Outros, tiveron a sorte de poder ficar en Galiza e realizar actividades sociais no país. Houbo incluso quen, quedou, e logo foi fusilado na Guerra Civil polo bando franquista. Sempre sofriron a represión, de cárceres a fusilamento.

G.C: Sendo case obrigada a pregunta, vostede considérase anarquista?

B.A: Non, ideoloxicamente non teño moito que ver con ese mundo. Hai cousas que sí que entendo, coma o seu escepticismo cara a política institucionalizada. Logo tamén hai cousas do seu análise da estructura política que podo compartir, pero non me defino coma anarquista nin me introduzo no seu marco.

G.C: Considera aos anarquistas idealistas?

B.A: Non. De feito, son moito máis pragmáticos do que parecen, igual expresan a súa praxe dunha maneira que igual non é a máis axeitada. De todas formas, moitos deles procuran crear sindicatos, organizacións, etc. Tamén adoitan estar preocupados por cuestións moi importantes, cunha enorme actividade cultural, coma a educación. O xornalismo considéranno vital, tendo case sempre un xornal alá onde estén. Este tipo de cousas son as que sí comparto.

Ás veces tamén hai un prexuízo cara os anarquistas, no sentido de que se pensa que "pasan de todo", pero para nada, eles teñen o seu marco teórico e conceptual establecido.

G.C: Hoxe, rachar coa orde social establecida, a propiedade sobre os medios de producción, entre outros ideais fortes naquel momento, vense máis afastadas. Por que cres que acontece isto? 

B.A: Cambiou a sociedade e tamén a forma de producir. A idea da fábrica e do proletariado industrial desapareceu bastante. A globalización non se viu vir desde o anarquismo. Así, mudaron as dinámicas productivas e as relacións sociais. O concepto de clase mudou tamén. Segue habendo conflictos, pero doutra maneira. Hoxe segue por exemplo, ten moito máis peso o sector servizos que o industrial. 

G.C: Entón, consideras que xa non hai clases sociais?

B.A: En todo caso son clases sociais con características diferentes. Hai un plantexamento moi dramático ao que desde o noso punto de vista, o occidental, se tende pouco. Hoxe máis que clases no mundo occidental, que hainas, esa división de clase trasladouse dun xeito máis palpable ao planeta. Incluso sendo clase obreira de occidente, podemos beneficiarnos do que traballan os países máis pobres para nós. O coñecido coma imperialismo. O modelo de vida das sociedades occidentais cambiou moito en 100 anos. Segue habendo uns que se benefician do traballo dos outros.

G.C: Moitos autores, falan da parcialización da ideoloxía, é dicir, antes a xente declarábase anarquista, marxista ou socialdemócrata todas elas cun marco teórico estructural claro do capitalismo, mais hoxe vemos máis unha demanda das medidas concretas, coma é o caso do feminismo, das loitas LGTBI, do cambio climático, animalistas, etc. Como consideras estes cambios?

B.A: Sí, vese tamén nos gobernantes, que chegan ao poder sen dicir exactamente as súas ideoloxías. Consideran que o sentido de ideoloxía como tal está desfasado temporalmente. Eu non creo que sexa exactamente así, mais sí que hai certos factores que relativizan ese compoñente ideolóxica.

O centro de actuación está desprazado, os conceptos tradicionais non permitiron un cambio fundamental nas vidas das persoas. Por exemplo, a existencia dos países socialistas non xeraron sociedades totalmente iguais en xéneros nin melloraron o cambio climático. Hoxe estes movementos cuestionan factores transversais que realmente poden traer grandes melloras para as sociedades do futuro. Isto pode ser calificado como reformista.

G.C: Si, tamén se pensas no feminismo, non pensas na identidade do Partido Feminista como tal. 

B.A: Exactamente, agora hai máis capas. Os anarquistas tamén tiveron contradiccións nestas cousas, por exemplo no propio feminismo. Aínda considerándose o anarquismo coma un movemento progresista, pensaron que o recoñocemento dos dereitos das mulleres non era tan importante no seu momento. Criticaron o feminismo burgués, pero non daban máis solucións, cando os cambios reais veñen a través das mulleres.

G.C: Cres que o anarquismo caeu por mor destas contradicións?

B.A: Eles tamén tiñan rivalidade cos marxistas. O anarquismo tivo o problema de que non puido fixar os seus proxectos nunha realidade concreta. As comunas fracasaron en certo sentido, eran bastante embrionarias. Ese cambio tan profundo e determinado de mudar o sistema era moi complicado, o que non quere dicir que o devir da historia nos leve a unha revolución. 

Penso que a súa radicalidade no discurso, que podía atraer a xente, foi un pouco a súa tumba. Aínda así, é algo que non morreu, vense anarquistas nas revoltas de hoxe, por exemplo nos chalecos amarelos en Francia.

G.C: Continuando coa política, como ve o actual momento do nacionalismo galego co escano obtido do BNG neste 10N?

B.A: Eu non teño ningún vínculo directo co nacionalismo coma ideoloxía política. O nacionalismo galego está para quedarse, sempre ten fases mellores e peores, pero fica en Galicia. Ten tamén que pasar a súa adolescencia e convertirse en "adulto". Debe servir ao país dunha maneira distinta que de "anunciador" dos males, máis ben coma alternativa de "sanador" dos males.