(Vídeo) A igrexa de Santa Eulalia de Xil, en Meaño: a pequena Braga galega que se ergue entre viñedos

Hai lugares que, sen propoñelo, evocan a outros máis famosos. Recunchos que, na súa humildade, condensan a esencia de grandes monumentos. Así acontece coa igrexa de Santa Eulalia de Xil, situada no corazón do pequeno concello pontevedrés de Meaño, na comarca do Salnés. Quen sobe a súa escalinata central, flanqueada por un cruceiro, ten a sensación de estar camiñando por unha versión rural e galega do Bom Jesus do Monte, o célebre santuario portugués de Braga. Pero o que en Braga é grandiosidade, en Meaño é intimidade. O que alí se converte en Patrimonio da Humidade, aquí transfórmase en herdanza viva do barroco popular galego, en centro da vida parroquial e en testemuña do paso do tempo. Unha igrexa que, aínda que discreta, ofrece unha experiencia arquitectónica, paisaxística e espiritual que ben merece ser coñecida.

UN TEMPLO NO ALTO, UNHA ESCALINATA QUE ELEVA A ALMA

A igrexa de Santa Eulalia de Xil sitúase no alto dunha lomba suave, rodeada de vexetación, paz e horizontes abertos. Dende o camiño, o primeiro que chama a atención é a súa escaleira monumental, que ascende en liña recta cara o templo. A medio camiño, un cruceiro de pedra álzase como guía simbólica, conectando o mundo terreal co sagrado. É unha composición claramente axial, pensada para crear un eixo visual que conduza a mirada --e o corpo-- ata o atrio da igrexa. O conxunto, aínda que sinxelo, transmite solemnidade. Hai algo escenográfico na maneira en que se abre paso a pedra entre o verde; algo teatral nesa subida frontal, coma se todo convidara ao recollemento e á contemplación. E, unha vez arriba, unha panorámica do val de Meaño con viñedos ata onde alcanza a vista e a ría de Dena ao fondo.

HISTORIA E ESTILO: UN ROMÁNICO CON RAÍCES

A igrexa, ata onde se sabe, data do século XIII, aínda que se cre que houbo un templo anterior no lugar. O edificio, feito en granito galego, resposta ao estilo románico rural, con formas sólidas e proporcións sobrias, e tería sido no seu tempo a capela privada da familia Xil, logo donada á Igrexa Católica. Destaca a súa espadaña dobre, coroada por unha cruz, e a presenza de elementos decorativos simples pero eficaces. Tamén convén deterse nas súas vidreiras. O interior do templo agocha a funcionalidade propia das igrexas parroquiais galegas, cunha soa nave, un retablo de madeira policromada e unha atmosfera de proximidade. Pero é na súa contorna exterior onde Santa Eulalia revela todo o seu carácter. A escalinata, o cruceiro, o xardín coidado, a arboreda... Todo fala dun lugar que foi feito para ser vivido, máis que contemplado como peza de museo, aínda que ben podería selo.

UN PARALELISMO INAGARDADO: BRAGA E MEAÑO

A uns 150 quilómetros ao sur, na cidade portuguesa de Braga, álzase un dos santuarios máis impresionantes de Europa: o Bom Jesus do Monte. A súa orixe remóntase ao século XIV, pero foi nos séculos XVIII e XIX cando adquiriu a súa forma actual: unha escalinata en zigzag de máis de 116 metros de altura, xalonada por fontes, capelas, esculturas alegóricas e símbolos relixiosos, que culmina nunha igrexa neoclásica con vistas panorámicas sobre a cidade. En Braga, o ascenso é longo, simbólico, programado. Cada tramo representa un paso no camiño espiritual: os sentidos, as virtudes, a paixón de Cristo... É unha arquitectura da emoción, pensada para impresionar. En Meaño, en cambio, o ascenso é máis breve, pero igual de intencionado. Non hai fontes nin capelas, pero si hai unha escalinata que convida a subir. Non hai esculturas alegóricas, pero si un cruceiro que encerra séculos de tradición simbólica. O que en Braga é grandiosidade neoclásica, en Meaño é síntese galega: pedra, aire, monte e unha fe popular que segue viva.

SEMELLANZAS QUE NON SON CASUAIS

Tanto o santuario portugués como a igrexa galega respostan a unha mesma lóxica espiritual e arquitectónica: a da ascensión como metáfora do camiño cara o divino. Ambas construcións empregan a pendente, a frontalidade e os elementos simbólicos (cruces, escaleiras, xardíns...) para marcar un percorrido visual e emocional. Tamén comparten o emprego da pedra granítica, o diálogo coa contorna natural e unha forte vinculación coa devoción popular. En Braga, milleiros de peregrinos soben cada ano os 577 chanzos do santuario. En Meaño, xeracións de veciños celebraron as súas festas patronais, romarías e atopos comunitarios arredor de Santa Eulalia.

CEMITERIO PARROQUIAL: UN LEGADO FUNERARIO QUE IMPRESIONA

Xunto á igrexa de Santa Eulalia de Xil atópase tamén o cemiterio parroquial, un espazo no que sobreviven sepulcros que semellan falar do paso dos séculos, con algunhas lápidas antigas que conservan inscricións gastadas e tombas aínda aliñadas a rentes do solo. No lugar destaca especialmente un mausoleo de granito, modesto en dimensións, pero excepcional en presenza: coroa un pequeno lote familiar e lembra como antano se daba forma material ao recordo. Este espazo non é simplemente un lugar funcional: a súa ubicación elevada, o vínculo visual coa igrexa e a presenza de epitafios e monumentos antigos confiren un caracter fondamente simbólico á contorna. É un lugar de memoria colectiva e conexión interxeracional, onde arte, tradición e paisaxe se entrelazan.

O VALOR DO PEQUENO, DO RURAL, DO NOSO

Santa Eulalia de Xil non busca competir con Braga. Non o precisa. A súa beleza está na sinxeleza ben proporcionada, na harmonía entre o construído e o natural, nesa capacidade de evocación que ten o auténtico. É unha igrexa que se deixa descubrir con calma, que non esixe atención, pero que recompensa ao visitante cunha experiencia estética e emocional que vai moito máis alá do que se ve. É, en definitiva, unha mostra máis de que Galicia agocha nas súas parroquias tesouros silenciosos, pequenos santuarios da alma, onde a arquitectura rural alcanza cotas de profundidade espiritual e simbolismo que merecen ser contadas.

UN RECLAMO PARA O TURISMO DO SALNÉS

Nun territorio como o Salnés, coñecido no mundo enteiro polas súas praias, os seus viñedos e a súa gastronomía, lugares como a igrexa de Santa Eulalia de Xil aportan unha dimensión cultural e espiritual que completa a experiencia do visitante. A súa inclusión en rutas de turismo rural ou patrimonial pode axudar a revalorizar un tipo de arquitectura que forma parte esencial da identidade galega, pero que a miúdo pasa desapercibida. Tal vez algún día alguén, ao subir as escaleiras do Bom Jesus, pense: 'Isto lémbrame a unha igrexa que vin en Galicia'. Porque, ás veces, as comparacións non son odiosas: son reveladoras.

 

 

 

 

Ver esta publicación en Instagram

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Una publicación compartida de Galicia Confidencial (@galicia_confidencial)