Do ladrillo ao BOE: anatomía da corrupción sistémica

A corrupción é unha engrenaxe central do réxime, unha arquitectura planificada, mantida no tempo por unha alianza perfectamente sincronizada entre o poder económico, as elites empresariais, os partidos sistémicos e os medios de comunicación hexemónicos.

 

 

O último escándalo que atinxe ao PSOE —o chamado caso Koldo— volveu poñer sobre a mesa aquilo que durante décadas permaneceu coidadosamente agochado: que os principais beneficiarios da corrupción non son unicamente os políticos que cobran, senón, sobre todo, os empresarios que pagan. Estes operan desde a sombra con total impunidade. O saqueo do público non é a suma de actos individuais, senón o resultado dun deseño estrutural ao servizo dun modelo de acumulación capitalista profundamente oligárquico, no que as grandes construtoras —o coñecido “G7 do ladrillo”— xogan un papel nuclear.

 

 

Acciona, ACS, FCC, Ferrovial, OHL, Sacyr ou Dragados non son empresas calquera. Son os alicerces históricos do poder económico español. A súa orixe remóntase ao franquismo, cando medraron grazas a contratos de obra pública adxudicados a dedo e executados, en moitos casos, con man de obra escrava procedente de presos republicanos. Acciona é un exemplo paradigmático: o seu fundador, José Entrecanales Ibarra, foi condecorado coa Gran Cruz do Xugo e as Frechas tras construír infraestruturas esenciais do franquismo con traballo forzado. OHL participou na construción do Val dos Caídos. Ferrovial consolidou o seu poder durante a ditadura. Ningunha destas empresas foi depurada tras a transición. Ao contrario, recicláronse con novas imaxes corporativas, porén conservaron intactas as súas estruturas. Hoxe forman parte do núcleo duro do IBEX 35, controlan sectores estratéxicos —infraestruturas, enerxía, auga, limpeza, sanidade,…— e exercen unha influencia política maior que a do propio goberno.

 

 

O caso Koldo é clarificador. A investigación da UCO revelou que Acciona presuntamente pagou máis dun millón de euros en comisións a cargos e dirixentes do PSOE —entre eles Santos Cerdán, José Luis Ábalos e o seu asesor Koldo García— a cambio de contratos de obra pública que superaban os 500 millóns de euros. As adxudicacións estaban amañadas desde a orixe. Manipulábanse informes técnicos, deseñábanse licitacións a medida, repartíanse comisións segundo un esquema propio dunha organización mafiosa. Cada membro da rede tiña a súa zona. A novidade non reside no método —antigo como o réxime— senón na claridade das probas e na confirmación de que parte do diñeiro non terminaba só en mans individuais, senón que servía para alimentar redes clientelares e estruturas internas de poder do partido.

 

 

Malia a gravidade, o foco mediático evita deliberadamente sinalar aos auténticos responsábeis. Os titulares apuntan só ao chibo expiatorio: Fernando Merino, director de Construción de Acciona, cesado decontado para simular que se tratou dun “caso illado”. O guión repítese: cando a corrupción esborralla aos verdadeiros capos do poder económico, sacrifícase un peón para protexer ao rei. Os medios hexemónicos adscritos á progresía mediática —como El País, Cadena SER ou La Sexta— blindan a empresa, esvaen a súa responsabilidade e protexen o armazón empresarial. Ninguén menciona aos Entrecanales. Ninguén explica por que Acciona segue recibindo contratos públicos malia ter sido sancionada pola Comisión Nacional dos Mercados e a Competencia (CNMC) en 2022 por formar cártel co resto do “G7 do ladrillo” para repartirse a obra pública.

 

 

Florentino Pérez, presidente de ACS, simboliza esa simbiose perfecta entre capital, medios e poder. Controla unha das maiores construtoras de Europa e, a través de intermediarios como Antonio García Ferreras, tamén medios como La Sexta. Nos audios filtrados, Ferreras refírese a el como “o seu home”. A empresa Clece, propiedade de ACS, xestiona servizos públicos esenciais —como a limpeza de hospitais e escolas— en condicións laborais indignas. Aínda que foi investigado por subornos no AVE á Meca, nunca foi imputado. Sempre está preto do escándalo, porén nunca é sinalado.

 

 

FCC, controlada por Carlos Slim, acumula tamén un historial de corrupción que atravesa continentes. Implicada no caso Odebrecht en América Latina —a súa filial brasileira Construções e Comércio Camargo Corrêa S.A. (CCCC)— sancionada pola CNMC en España, continúa recibindo contratos públicos millonarios. Durante a pandemia, a Comunidade de Madrid agradecía as súas “doazóns” ao sistema sanitario, sen mencionar que esas esmolas chegaban tras décadas de sobrecustos e contratos opacos. A filantropía é, unha vez máis, a ferramenta de branqueo dun saqueo sistemático.

 

 

Entrementres, a legalidade permanece inoperativa. O artigo 71 da Lei de Contratos do Sector Público prohibe contratar con empresas condenadas por corrupción. Mais esta norma non se aplica. Nin xuíces, nin gobernos, nin órganos de control a fan valer. Os corruptores seguen operando con total liberdade. As sancións son irrisorias: 203 millóns de multa para sete empresas que manexan contratos de miles de millóns. Para elas, un custo asumible dentro do negocio. A impunidade refórzase coas portas xiratorias. Os mesmos que promoveron privatizacións a prezo de saldo, hoxe sentan nos consellos das empresas beneficiadas. A captura do Estado é total.

 

 

A miña tese principal é clara: a corrupción non é unha anomalía do sistema, senón a súa lóxica de funcionamento. O réxime do 78 non rompeu coas elites franquistas, senón que lles garantiu continuidade. Ofreceulles novos nomes, novas marcas, novos partidos, porén permitiulles manter intacto o seu poder. As grandes fortunas construídas no franquismo —como as dos Entrecanales, os March, os Koplowitz…e outros— consolidáronse na democracia a través da privatización masiva. O Tratado de Maastricht de 1992 deu a coartada perfecta. Co pretexto de reducir o déficit, vendéronse empresas públicas rendíbeis ás mesmas construtoras que hoxe xestionan servizos esenciais con afán de lucro. E o Estado continúa entregando miles de millóns en concesións a empresas xa sancionadas por corrupción. Onde queda o suposto “Estado social e de dereito”?

 

 

Fronte a esta realidade, o relato dominante insiste en individualizar a culpa. O problema non é Acciona, é Merino. Non é o PSOE, é Ábalos. Non é ACS, é un técnico. Este relato cumpre unha función moi concreta: preservar a fachada de legalidade e impedir que se cuestione o modelo. Porén a verdade é outra: a corrupción non é un accidente, é unha estratexia de acumulación. Non hai político que roube sen empresario que pague. Non hai amaño sen elites e corruptores. Non hai silencio sen prensa comprada.

 

 

Por iso, a loita contra a corrupción non pode quedar reducida a comisións de investigación parlamentarias nin a reformas cosméticas. O que se precisa é unha auténtica creba democrática que poña a riqueza ao servizo do interese xeral, tal e como recolle o artigo 128 da Constitución Española. É imprescindíbel aplicar a lei con eficacia: prohibir, de maneira real e efectiva, a contratación con empresas sancionadas; perseguir penalmente os seus directivos; auditar todas as privatizacións realizadas desde os anos noventa; e recuperar para o sector público todos os sectores estratéxicos da economía.

 

 

Cómpre tamén unha prensa verdadeiramente democrática, ao servizo da maioría social. É necesario garantir o dereito á información e retirar o financiamento público a aqueles medios que difundan informacións falsas ou manipuladas. Precisamos televisións, radios e xornais que investiguen con rigor, sen medo nin dependencia económica.

 

 

E, por riba de todo, fai falla unha cidadanía consciente e organizada, que non tolere que o diñeiro de todas e todos continúe sendo o botín dunha oligarquía sen faciana nin escrúpulos.

 

 

Sinalar aos corruptores non é radicalismo. É un imperativo democrático. A auténtica subversión non está só en protestar polos recortes, senón en identificar a quen se lucra deles. A verdadeira valentía consiste en dicer a verdade: os empresarios que figuran nas listaxes de Forbes, nos foros de Davos ou nas portadas da prensa económica non son exemplos de éxito, senón os arquitectos dun sistema baseado no saqueo, na impunidade e na mentira.

 

 

E mentres non se actúe contra todos os responsánbeis —non só contra quen cobra subornos, senón tamén contra quen os paga para comprar vontades— non haberá rexeneración democrática nin Estado de dereito real. Porque a corrupción non é unha disfunción do sistema: é unha das súas engrenaxes fundamentais.

 

 

A corrupción non é un fallo ocasional, senón unha engrenaxe esencial do sistema. Para erradicala hai que eliminar os privilexios de quen se enriquece á nosa conta. Sen xustiza económica, non hai democracia posíbel.