Científicos avalan a dieta atlántica como alternativa sostible e saudable e piden que se promova máis en España

Varios estudos científicos demostraron que a dieta atlántica é unha das mellores opcións alimentarias do mundo. Agora, unha nova contribución de investigadores das universidades de Santiago de Compostela e Londres avala as vantaxes da dieta tradicional de Galicia para a saúde humana e a do medio ambiente.

Desde hai tempo, os científicos están preocupados polo impacto ambiental que xeran os nosos hábitos alimentarios en todo o mundo. Desde a fase de produción, ata a de xestión de residuos, pasando polo transporte ou o cociñado, os alimentos van deixando tras de si pegadas que impactan no medio ambiente. De feito, sábese que o sistema alimentario é un dos principais responsables das emisións de gases de efecto invernadoiro.

Unha é a pegada de carbono, é dicir, a cantidade de gases de efecto invernadoiro (GEI) emitidos por efecto directo ou indirecto dun individuo, organización, evento ou produto.

Outra é a pegada hídrica, un indicador ambiental que define o volume total de auga doce utilizado para producir os bens e servizos que habitualmente consumimos.

Sábese que as carnes son os produtos alimentarios con pegada de carbono e hídrica, especialmente a carne de tenreira

Cada alimento dos que consumimos deixa pegadas, pero polas súas características naturais e a súa forma de produción, distribución, preparación e refugallos, cada un deixa un maior ou menor impacto.

Calcúlase, por exemplo, que o 70% da pegada hídrica a nivel mundial está relacionada co que se come, segundo a Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO). A carne é o produto alimenticio que máis litros precisa para a súa elaboración: 15.400 de auga para producir 1 quilo de tenreira; 8.700 litros para 1 kg de cordeiro; case 6.000 litros para 1 kg de porco e 4.300 litros para 1 kg de polo. Con todo, 1 quilo de brócoli só precisa 283 litros.

Coa pegada de carbono sucede o mesmo: 1 kg de carne de tenreira produce 27 kg/CO2, 1kg de porco ou salmón xera 12,1 kg/CO2, mentres que 1 kg de lentellas só é causante de 0,9kg/CO2.

O que fixeron os investigadores de Santiago e Londres é “avaliar por primeira vez as emisións de gases de efecto invernadoiro (pegada de carbono), a pegada hídrica e o custo [prezos de alimentos] de tres dietas omnívoras recomendadas en España debido aos seus beneficios para a saúde: a dieta mediterránea, a atlántica e as directrices dietéticas da Estratexia para a Nutrición, Actividade Física e Prevención da Obesidade (NAOS)”.

O seu obxectivo: validar as dietas atlántica e NAOS como fiables alternativas á mediterránea (dieta de referencia en España), tanto polo seu valor nutricional como pola súa sustentabilidade ambiental.

OS DATOS

Basicamente, o que constataron nas súas análises comparativas é que a dieta atlántica é, das tres, a que máis achega calórica proporciona, ademais de ter un maior contido de alimentos de orixe animal.

As emisións da dieta atlántica son lixeiramente superiores ás outras, con 3,62 kg de CO2 equivalente por persoa e día, fronte a 3,15 a NAOS e 2,79 a mediterránea.

En canto ás pegadas de carbono e hídrica, e o custo, son maiores na dieta tradicional de Galicia que nas outras dúas. +30%, +23% e +21%, respecto á mediterránea, e +15%, +9% e +21% respecto a NAOS.

“Identificáronse diferenzas entre o 15% e o 30% na emisión de GEI entre os tres escenarios, sendo a dieta atlántica a que reportou a peor puntuación cando se considera unha unidade baseada en masa”, é dicir, na cantidade de alimentos que inxerimos no noso día a día.

En números absolutos, as emisións da dieta atlántica son lixeiramente superiores ás outras, con 3,62 kg de CO2 equivalente por persoa e día, fronte a 3,15 a NAOS e 2,79 a mediterránea.

Con todo, ao volver facer os cálculos axustados ás recomendacións para cumprir coa enerxía dietética suxerida para adultos españois de 2.228 quilocalorías ao día, os perfís ambientais das tres dietas cambiaron e foi NAOS a que presentou maior impacto ambiental.

“Independentemente da unidade de referencia, a dieta mediterránea ten a menor pegada de carbono debido á súa maior dependencia dos produtos de orixe vexetal. Con todo, débese prestar atención ás fontes de datos, xa que afectan considerablemente os resultados e poden dar lugar a conclusións opostas”, advirten os investigadores.

Con respecto á pegada hídrica, a mediterránea tamén logra mellores valores, independentemente da unidade de referencia. A atlántica presenta a segunda mellor puntuación cando se consideran as unidades baseadas en enerxía (calorías) e NAOS cando a referencia é a masa (cantidade de alimentos).

As pegadas hídricas das tres dietas oscilaron entre 3.045 e 3.754 litros per cápita e día, sendo o maior valor para a atlántica. Neste apartado, a auga verde (aquela que é retida polos chans produto das choivas) representa a maior parte da que se consome na produción de dietas a nivel mundial, ao redor do 88% do total. No caso destas tres dietas, a atlántica ten 2.753 litros per cápita e día, NAOS 2.516 e a mediterránea 2.194.

Mentres que “as diferenzas na auga azul [auga doce extraída de ríos, lagos, acuíferos, etc.] entre os patróns dietéticos son case insignificantes”.

As dietas atlántica e NAOS “poden considerarse opcións dietéticas alternativas á mediterránea”, igual de válidas polos seus “beneficios ambientais e para a saúde”.

Por último, en termos de custos, o gasto é maior na atlántica (1,21 veces máis) e similar para a mediterránea e NAOS, aínda que só “é lixeiramente superior para a atlántica cando se considera unha unidade baseada na masa, principalmente debido á maior inxesta de alimentos recomendada per cápita e día”.

Pola contra, se os cálculos se fan en base á inxesta de calorías recomendada, neste caso o maior custo é para a dieta NAOS, mentres que a atlántica e a mediterránea producen os mesmos gastos, segundo o estudo.

OPCIÓNS Á DIETA MEDITERRÁNEA QUE HAI QUE PROMOVER

En base aos seus resultados, os investigadores consideran que as dietas atlántica e NAOS “poden considerarse opcións dietéticas alternativas á mediterránea”, igual de válidas polos seus “beneficios ambientais e para a saúde”.

É por iso polo que piden ás autoridades competentes o “desenvolvemento de campañas públicas para promover ambos os patróns  dietéticos entre os cidadáns españois”.

Nesta liña, insisten, “recoméndase a incorporación non só da saúde, senón tamén dos indicadores ambientais destas opcións nas directrices dietéticas nacionais, así como a implementación de campañas de información e programas de educación nutricional entre os cidadáns para promover a súa adhesión” a estas dúas dietas.

Aínda que pareza unha contradición, promover o consumo dunha dieta como atlántica, na que o nivel de consumo de carne recomendado é maior (68,33 gramos por persoa e día, fronte a 63,58 na NAOS e 48,21 na mediterránea), para os científicos é necesario promover o consumo de alimentos locais, de tempada, pero non eliminar os de orixe animal da dieta, xa que proporcionan nutrientes que non achegan os de orixe vexetal.

Os tres patróns analizados “ofrecen mellores puntuacións” que outras dietas saudables identificadas en Europa

Ademais, como xa apuntaron nun traballo previo os investigadores de Enxeñería Química da USC, “as características da dieta atlántica, baseadas en promover o consumo de produtos locais, frescos e de tempada, a cociña caseira e os alimentos de baixo procesado tamén contribúen a súa baixa pegada de carbono”. Neste sentido, din, pódese considerar unha dieta sostible, segundo as guías da  FAO, xa que “ten un baixo impacto ambiental e contribúe á seguridade e calidade alimentaria”.

Os autores deste traballo tamén destacan que os tres patróns analizados no seu último estudo “ofrecen mellores puntuacións” que outras dietas saudables identificadas en Europa. “As diferenzas nos niveis de consumo recomendados de certos grupos de alimentos, as técnicas de cocción e a orixe dos produtos alimenticios están detrás destes resultados”, apuntan.

“Os resultados deste estudo corroboran a relevancia da contribución das eleccións dietéticas ao cambio climático, dando ideas sobre que alimentos teñen un efecto importante na emisión de gases de efecto invernadoiro”, conclúen os autores.

OS GALEGOS, AFASTADOS DA DIETA ATLÁNTICA

O traballo foi liderado por Sara González García, doutora en Enxeñería Química pola Universidade de Santiago que forma parte do grupo de Biotecnoloxía Ambiental do Instituto  Cretus da USC, onde estivo traballando en varios estudos sobre as características da dieta atlántica.

Precisamente, noutro traballo recente asinado por González García e outros científicos do Departamento de Enxeñería Química da USC constatouse que o patrón de consumo actual dos galegos –cun incremento no consumo de alimentos procesados e precociñados, e inxestas excesivas de sodio que o afastan da dieta atlántica–, “está lonxe do recomendado, con peor calidade ambiental e nutricional”, polo que piden un “cambio nas tendencias actuais no consumo de alimentos” dos galegos para volver á súa dieta tradicional.